Bướu giáp đa nhân không độc là bệnh lý tuyến giáp lành tính khá phổ biến, thường gặp ở phụ nữ trung niên. Dù không gây rối loạn hormone tuyến giáp, bệnh vẫn có thể dẫn đến biến chứng chèn ép và ảnh hưởng thẩm mỹ nếu không được theo dõi, điều trị đúng cách.
Bướu giáp đa nhân không độc (hay bướu tuyến giáp đa nhân lành tính) là tình trạng tuyến giáp xuất hiện từ hai nhân trở lên, với kích thước dao động từ vài milimet đến vài centimet. Các nhân này thường lành tính, có thể đặc hoặc chứa dịch dạng nang, không gây tăng tiết hormone tuyến giáp. Người bệnh thường có chức năng tuyến giáp bình thường, không biểu hiện triệu chứng cường giáp hay suy giáp.
Bệnh tiến triển chậm và đa số trường hợp không gây nguy hiểm ngay, nhưng nếu bướu tăng kích thước có thể gây chèn ép khí quản, thực quản, ảnh hưởng đến khả năng hô hấp và nuốt, cũng như làm mất thẩm mỹ vùng cổ.
Nguyên nhân chính xác của bướu giáp đa nhân không độc chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học cho thấy thiếu iod kéo dài là yếu tố hàng đầu gây phì đại tuyến giáp. Bên cạnh đó, yếu tố di truyền, rối loạn tổng hợp hormone, tuổi tác, giới tính, tiếp xúc phóng xạ hoặc kim loại nặng cũng góp phần hình thành nhân giáp.
Phụ nữ trung niên là nhóm có nguy cơ cao do sự dao động hormone trong các giai đoạn sinh lý như dậy thì, mang thai và mãn kinh. Người từng điều trị xạ trị vùng cổ, tiếp xúc với hóa chất hoặc ăn nhiều thực phẩm kháng giáp như rau họ cải, đậu nành sống… cũng dễ mắc bệnh hơn.
Ở giai đoạn đầu, bướu giáp đa nhân không độc thường không gây triệu chứng rõ rệt. Nhiều người phát hiện tình cờ khi đi khám sức khỏe hoặc siêu âm cổ. Khi bướu phát triển lớn, bệnh nhân có thể cảm thấy nuốt nghẹn, khó thở, vướng cổ hoặc khàn giọng. Một số trường hợp có biểu hiện sưng to vùng cổ gây mất tự tin trong giao tiếp.
Nếu không được kiểm soát, bướu có thể phát triển nhiều năm, gây biến dạng vùng cổ và chèn ép các cơ quan lân cận. Dù phần lớn lành tính, một tỷ lệ nhỏ có nguy cơ chuyển dạng ác tính nếu không theo dõi định kỳ.
Chẩn đoán bướu giáp đa nhân không độc được thực hiện qua thăm khám lâm sàng kết hợp cận lâm sàng. Bác sĩ sẽ sờ nắn tuyến giáp để đánh giá kích thước, độ di động của bướu. Xét nghiệm máu giúp xác định nồng độ hormone TSH, FT3, FT4 và kháng thể tuyến giáp nhằm loại trừ rối loạn nội tiết. Siêu âm tuyến giáp là phương pháp quan trọng, cho phép xác định số lượng, hình dạng và tính chất nhân.
Trong trường hợp nghi ngờ ác tính, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết chọc hút kim nhỏ (FNA) để xác định bản chất tế bào, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Với các trường hợp bướu nhỏ, chưa chèn ép hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ, bác sĩ thường chỉ định theo dõi định kỳ, kết hợp bổ sung iod trong chế độ ăn. Khi bướu phát triển nhanh hoặc gây biến chứng, người bệnh có thể được chỉ định điều trị bằng phẫu thuật, đốt sóng cao tần (RFA) hoặc iod phóng xạ tùy tình trạng.
Phẫu thuật tuyến giáp được áp dụng khi bướu có kích thước lớn (thường từ 4cm trở lên) hoặc nghi ngờ ác tính. Người bệnh có thể được cắt một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp, sau đó theo dõi chức năng nội tiết và dùng hormone thay thế nếu cần. Đốt sóng cao tần (RFA) là phương pháp ít xâm lấn, sử dụng năng lượng sóng cao tần để phá hủy mô bướu lành tính mà không cần phẫu thuật. Điều trị iod phóng xạ (I-131) được sử dụng chọn lọc trong một số trường hợp, giúp thu nhỏ mô giáp nhưng có thể gây suy giáp sau điều trị.
Dù là bệnh lành tính, bướu giáp đa nhân không độc có thể gây khó thở, nuốt nghẹn hoặc khàn giọng nếu phát triển quá lớn. Một số bệnh nhân có thể bị suy giáp do tổn thương tế bào tuyến giáp hoặc sau can thiệp điều trị. Nguy cơ hiếm gặp hơn là chuyển hóa ác tính thành ung thư tuyến giáp.
Để phòng bệnh, nên duy trì chế độ ăn đủ iod, tăng cường sử dụng muối iod, rong biển, hải sản; hạn chế thực phẩm kháng giáp chưa qua chế biến. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc từng xạ trị vùng cổ cần khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất thường.
Theo chuyên gia Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, bướu giáp đa nhân không độc là bệnh lý thường gặp trong lâm sàng mà Y sĩ đa khoa cần nắm vững để tư vấn, theo dõi và hỗ trợ điều trị cho người bệnh. Dù đa số lành tính, song nếu không kiểm soát, bướu có thể gây biến chứng cơ học hoặc chuyển dạng ác tính.
Đại diện Cao đẳng Y sĩ đa khoa cho biết, việc nâng cao hiểu biết về sinh lý tuyến giáp, cơ chế bệnh sinh và dược lý học hormone giáp giúp sinh viên nắm chắc kỹ năng khám – chẩn đoán – tư vấn trong thực hành nghề nghiệp. Đây là nền tảng quan trọng trong đào tạo nhân lực y tế chất lượng, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng hiện nay.
Bướu giáp đa nhân không độc là bệnh lý phổ biến nhưng dễ bị chủ quan do tiến triển chậm và ít triệu chứng. Phát hiện sớm, theo dõi định kỳ và điều trị đúng phương pháp sẽ giúp hạn chế biến chứng, đảm bảo sức khỏe lâu dài. Sự tham gia của đội ngũ Y sĩ đa khoa được đào tạo bài bản tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả phòng ngừa và quản lý bệnh lý tuyến giáp trong cộng đồng.
