Cách nhận biết và xử trí khi trẻ gặp tình trạng nôn bất thường

Bài viết dưới đây chuyên gia y khoa Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ giúp cha mẹ nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm, nguyên nhân gây nôn bất thường ở trẻ, và hướng dẫn cách xử trí đúng cách tại nhà và khi cần đưa trẻ đi khám.

Nhận biết dấu hiệu nôn bất thường ở trẻ

Việc phân biệt giữa nôn sinh lý và nôn bất thường có ý nghĩa quyết định trong chăm sóc sức khỏe trẻ nhỏ. Những biểu hiện dưới đây là cảnh báo quan trọng cho thấy trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Nôn ra dịch có màu bất thường: Khi chất nôn của trẻ có màu sắc lạ, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý:

• Màu xanh lá cây (dịch mật): Có thể là dấu hiệu tắc ruột – tình trạng cần được cấp cứu ngay lập tức.
• Màu vàng đậm: Cho thấy có liên quan đến tắc nghẽn hệ thống đường mật hoặc tiêu hóa.
• Có máu (đỏ tươi hoặc nâu đen): Có thể do tổn thương trong đường tiêu hóa như loét dạ dày hoặc xuất huyết tiêu hóa, cần được thăm khám khẩn cấp.

Nôn vọt bất thường: Đây là hiện tượng chất nôn bị tống ra với lực mạnh và bắn xa. Tình trạng này thường liên quan đến tăng áp lực nội sọ hoặc tắc nghẽn đường tiêu hóa, cần được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa.

Nôn kéo dài liên tục: Khi trẻ nôn nhiều lần trong thời gian ngắn (trên 2–3 lần trong vòng một giờ) hoặc kéo dài quá 12–24 giờ mà không có dấu hiệu cải thiện, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến khám để tìm nguyên nhân và can thiệp kịp thời.

Nôn kèm theo các triệu chứng toàn thân nguy hiểm: Nếu trẻ nôn kèm theo một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây, tình trạng có thể rất nghiêm trọng:

• Sốt cao trên 38.5°C, kéo dài hoặc không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
• Li bì, lơ mơ, khó đánh thức, dấu hiệu tổn thương hệ thần kinh.
• Co giật, dù là co giật ngắn, cũng cần được can thiệp y tế.
• Đau bụng dữ dội, bụng trướng căng hoặc trẻ phản ứng mạnh khi chạm vào bụng.

Nôn sau chấn thương vùng đầu: Nếu trẻ có biểu hiện nôn sau khi bị ngã hoặc va chạm mạnh vào đầu, cần đặc biệt thận trọng vì đây có thể là dấu hiệu sớm của chấn thương sọ não.

Khi trẻ có một hoặc nhiều dấu hiệu nêu trên, cha mẹ không nên chần chừ mà cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được bác sĩ chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây nôn bất thường ở trẻ

Hiểu rõ nguyên nhân gây nôn sẽ giúp cha mẹ và bác sĩ lựa chọn hướng xử trí đúng đắn và kịp thời. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng nôn bất thường ở trẻ:

• Nhiễm trùng đường tiêu hóa: Là nguyên nhân hàng đầu, thường do virus (như Rotavirus), vi khuẩn hoặc ký sinh trùng. Trẻ có thể đi kèm với tiêu chảy, sốt và đau bụng.
• Ngộ độc thực phẩm: Xảy ra khi trẻ ăn phải thức ăn ôi thiu, không đảm bảo vệ sinh, hoặc có chất gây độc.
• Tắc nghẽn đường tiêu hóa: Các tình trạng như lồng ruột, xoắn ruột, hẹp môn vị có thể gây nôn vọt – cần cấp cứu.
• Viêm ruột thừa: Dù hiếm gặp ở trẻ nhỏ, nhưng khi có thể gây nôn, sốt, đau hố chậu phải và cần phẫu thuật sớm.
• Bệnh lý thần kinh trung ương: Bao gồm viêm não, viêm màng não, hoặc tăng áp lực nội sọ do u não hay xuất huyết não.
• Dị ứng thực phẩm: Một số trẻ có thể phản ứng nôn, nổi mề đay hoặc khó thở khi ăn phải thực phẩm gây dị ứng.
• Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Dễ gặp ở trẻ sơ sinh. Nếu kéo dài và ảnh hưởng đến sự phát triển, cần được điều trị.

Khi không xác định được nguyên nhân hoặc tình trạng nôn kéo dài, dữ dội, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám, xét nghiệm và điều trị chính xác.

Cách xử trí đúng khi trẻ bị nôn bất thường

Xử trí ban đầu đúng cách tại nhà sẽ giúp hạn chế biến chứng nguy hiểm và hỗ trợ quá trình điều trị sau này. Dưới đây là các bước cha mẹ nên thực hiện khi trẻ bị nôn bất thường:

Giữ bình tĩnh và quan sát kỹ triệu chứng: Điều quan trọng đầu tiên là giữ bình tĩnh. Cha mẹ nên quan sát và ghi lại:

• Số lần nôn, thời điểm xảy ra.
• Màu sắc, mùi chất nôn.
• Triệu chứng đi kèm như sốt, tiêu chảy, đau bụng…

Đặt trẻ ở tư thế an toàn: Ngay sau khi nôn, hãy cho trẻ nằm nghiêng để tránh hít phải chất nôn vào phổi – có thể gây sặc hoặc viêm phổi hít.

Xem thêm: Nhận biết sớm rối loạn tiền đình để kiểm soát và điều trị hiệu quả

Bù nước hợp lý: Sau khi nôn, trẻ dễ bị mất nước. Cha mẹ nên:

• Cho trẻ uống nước lọc hoặc dung dịch oresol từng ngụm nhỏ.
• Không nên cho trẻ uống nước có gas, nước ngọt hoặc nước trái cây.

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc: Không tự ý cho trẻ uống thuốc chống nôn hoặc bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ, vì có thể:

• Gây hại cho trẻ.
• Che lấp triệu chứng, khiến việc chẩn đoán bị sai lệch.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu có những dấu hiệu nguy hiểm như:

• Nôn ra máu, dịch xanh, dịch vàng.
• Nôn vọt liên tục.
• Sốt cao, co giật, đau bụng dữ dội, lừ đừ.
• Nôn sau chấn thương đầu.

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa khuyến nghị nôn bất thường ở trẻ nhỏ là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, không nên xem nhẹ hay tự ý điều trị tại nhà. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm, xác định nguyên nhân và xử trí đúng cách sẽ giúp bảo vệ sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ. Khi có bất kỳ nghi ngờ nào, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.