Dị tật xương ức gà (hay ngực lồi) là một bất thường bẩm sinh khiến phần giữa xương ức nhô ra phía trước. Mặc dù không phổ biến như lõm ngực, song nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, dị tật này có thể ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, tim mạch và tâm lý của trẻ.
Dị tật xương ức gà (tên khoa học Pectus carinatum) là tình trạng phần giữa của xương ngực nhô ra trước bất thường, khiến lồng ngực có hình dạng giống như ức gà. Đây là dị tật hiếm gặp, thường biểu hiện rõ trong giai đoạn dậy thì – khi tốc độ phát triển cơ thể tăng nhanh. Tỷ lệ mắc ở bé trai cao gấp bốn lần so với bé gái.
Nguyên nhân chính xác chưa được xác định, nhưng các nghiên cứu cho rằng dị tật này có thể do yếu tố di truyền hoặc sự phát triển không đồng đều của sụn sườn. Một số bệnh lý liên quan gồm hội chứng Marfan, hội chứng Noonan, vẹo cột sống, hen suyễn, viêm phế quản mạn tính hoặc sa van hai lá. Những yếu tố này gây rối loạn cấu trúc mô liên kết, khiến phần xương ức bị đẩy ra ngoài, làm biến dạng lồng ngực.
Trẻ mắc dị tật xương ức gà thường có biểu hiện ngực nhô ra rõ rệt ở giữa hoặc hai bên, kèm cảm giác tức nhẹ hoặc khó thở khi vận động mạnh. Một số trường hợp có thể thấy mệt nhanh, giảm sức bền, và đặc biệt là mặc cảm, tự ti về ngoại hình. Tuy nhiên, phần lớn dị tật này không gây nguy hiểm đến tính mạng, trừ khi đi kèm các bất thường về tim hoặc phổi. Phát hiện và can thiệp sớm giúp cải thiện đáng kể thẩm mỹ và chức năng hô hấp cho trẻ.
Bác sĩ có thể nhận biết tình trạng này bằng khám lâm sàng, quan sát hình dạng ngực khi trẻ hít vào, thở ra, nằm hoặc đứng. Để đánh giá chi tiết, trẻ có thể được chỉ định chụp X-quang, CT hoặc MRI nhằm xác định mức độ biến dạng. Trong một số trường hợp nghi ngờ có bệnh tim bẩm sinh kèm theo, bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm tim để kiểm tra cấu trúc và chức năng tim mạch.
Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào độ tuổi và mức độ dị tật. Với trẻ còn trong giai đoạn phát triển, nẹp ngực chỉnh hình là giải pháp được ưu tiên. Nẹp được thiết kế vừa vặn, tạo áp lực nhẹ giúp xương ngực dần trở lại vị trí bình thường, thời gian đeo thường kéo dài từ vài tháng đến vài năm.
Trong những trường hợp dị tật nặng, phẫu thuật chỉnh hình ngực (như kỹ thuật Abramson) có thể được áp dụng. Đây là phương pháp ít xâm lấn, sử dụng thanh kim loại đặt dưới da để ép vùng xương lồi, sau khoảng hai năm sẽ được tháo bỏ. Song song với đó, việc tập luyện vật lý trị liệu, duy trì tư thế đúng và bổ sung dinh dưỡng hợp lý giúp tăng hiệu quả điều trị và hạn chế tái phát.
Phần lớn các ca dị tật xương ức gà mang tính bẩm sinh, khó phòng ngừa tuyệt đối. Tuy nhiên, phụ huynh có thể giúp con giảm mức độ biến dạng bằng cách kiểm soát tốt các bệnh hô hấp mạn tính, duy trì chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, khuyến khích trẻ tập luyện thể thao nhẹ nhàng và tái khám định kỳ để theo dõi sự phát triển lồng ngực.
Theo giảng viên Cao đẳng Y sĩ đa khoa – Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, dị tật xương ức gà tuy hiếm gặp nhưng không nên xem nhẹ.
Nhiều phụ huynh phát hiện con có ngực nhô ra bất thường nhưng nghĩ đó chỉ là đặc điểm cơ thể. Thực tế, nếu phát hiện sớm, việc điều trị bằng nẹp ngực kết hợp vật lý trị liệu có thể mang lại kết quả rất tốt, hạn chế phải phẫu thuật. Ngược lại, để lâu không can thiệp, trẻ có thể gặp khó khăn trong hô hấp, thậm chí ảnh hưởng đến tim mạch và tâm lý.
Sinh viên ngành Cao đẳng Y sĩ đa khoa cần được trang bị kiến thức thực tế về dị tật cơ – xương – khớp để có thể tư vấn, hỗ trợ phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường ở trẻ trong quá trình khám và chăm sóc sức khỏe ban đầu.
Dị tật xương ức gà không phải là bệnh lý nguy hiểm, nhưng ảnh hưởng rõ rệt đến thể chất và tinh thần nếu không được phát hiện sớm. Việc theo dõi hình dạng lồng ngực, hô hấp và phát triển thể chất của trẻ từ giai đoạn đầu đời là rất quan trọng. Đồng thời, việc nâng cao kiến thức y khoa cơ bản – như chương trình đào tạo tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn – sẽ giúp đội ngũ nhân lực y tế và phụ huynh cùng chung tay phát hiện, điều trị và cải thiện sức khỏe cho cộng đồng.
