Hội chứng ruột kích thích và đầy hơi: Nguyên nhân, cách kiểm soát hiệu quả

Bài viết dưới đây được chia sẻ dựa trên kiến thức y học tiêu hóa hiện đại, thường được giảng dạy trong chương trình Cao đẳng Y sĩ đa khoa, giúp bạn hiểu sâu hơn về cơ chế hoạt động của đường ruột và cách giảm thiểu tình trạng đầy hơi.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn chức năng của ruột, khiến hệ cơ và dây thần kinh trong thành ruột hoạt động không ổn định. Khi đó, việc di chuyển khí và chất trong đường tiêu hóa trở nên khó khăn, dẫn đến tình trạng đầy hơi, chướng bụng.

Ở người mắc IBS, ruột thường nhạy cảm hơn bình thường với khí hơi, chỉ cần một lượng khí nhỏ cũng có thể gây đau, co thắt và khó chịu. Đây chính là lý do khiến người bệnh cảm thấy bụng căng tức dù lượng hơi sinh ra không đáng kể.

Việc kiểm soát triệu chứng này không hề đơn giản, bởi mỗi người có phản ứng khác nhau với thực phẩm và môi trường sống. Tuy nhiên, thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt là bước đầu tiên giúp cải thiện tình trạng đáng kể.

Nguyên nhân và yếu tố làm tăng nguy cơ triệu chứng đầy hơi gồm:

Thực phẩm dễ gây đầy hơi

Một số thực phẩm giàu chất sinh khí dễ làm trầm trọng thêm các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích, bao gồm:

- Các loại đậu như đậu Hà Lan, đậu lăng, đậu phộng.

- Bắp cải, bông cải xanh, súp lơ sống.

- Hành, nho khô và bắp cải Brucxen.

Người bệnh nên theo dõi phản ứng của cơ thể sau mỗi bữa ăn để xác định loại thực phẩm gây khó chịu, từ đó điều chỉnh phù hợp.

Chất xơ và cách bổ sung hợp lý

- Chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa, nhưng nếu bổ sung sai cách có thể khiến bụng đầy hơi hơn.

- Chất xơ không hòa tan (như trong lúa mì nguyên hạt) có thể sinh nhiều khí.

Trong khi đó, chất xơ hòa tan như methylcellulose hoặc polycarbophil lại giúp giảm triệu chứng khó chịu.

Do đó, người bệnh nên tăng chất xơ từ từ, để cơ thể có thời gian thích nghi.

Carbohydrate và chế độ ăn ít FODMAP

Một số loại carbohydrate gọi là FODMAPs (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides và polyols) không được hấp thu tại ruột non, dẫn đến quá trình lên men tại ruột già và sinh khí.

Thực phẩm chứa nhiều FODMAP cần hạn chế gồm: táo, lê, xoài, dưa hấu, hành tây, tỏi, sữa, sữa chua, phô mai mềm và các loại đậu. Nhiều nghiên cứu cho thấy, chế độ ăn ít FODMAP giúp giảm rõ rệt các triệu chứng IBS như đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy.

Vai trò của lợi khuẩn (Probiotics)

Sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tiêu hóa khỏe mạnh. Probiotics – các lợi khuẩn có trong sữa chua, men vi sinh hoặc thực phẩm chức năng – giúp cải thiện hệ vi sinh và giảm chướng bụng. Tuy nhiên, hiệu quả có thể khác nhau tùy cơ địa mỗi người.

Bên cạnh việc điều chỉnh chế độ ăn, người mắc hội chứng ruột kích thích và đầy hơi có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ:

- Uống đủ nước mỗi ngày để tăng cường nhu động ruột.

- Tập thể dục thường xuyên, giúp giảm căng thẳng và kích thích tiêu hóa.

- Ăn chậm, nhai kỹ, tránh nuốt không khí khi ăn hoặc uống bằng ống hút.

- Hạn chế nhai kẹo cao su và đồ uống có gas vì chúng dễ sinh khí trong dạ dày.

- Duy trì giấc ngủ đủ và đều đặn để cơ thể phục hồi, giúp hệ tiêu hóa hoạt động cân bằng.

Một số thuốc bổ sung enzyme tiêu hóa hoặc men vi sinh có thể giúp giảm triệu chứng, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Sinh viên theo học Cao đẳng Y sĩ đa khoa tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn không chỉ được học về cấu trúc và sinh lý hệ tiêu hóa mà còn được đào tạo kỹ năng tư vấn, hướng dẫn người bệnh thay đổi lối sống, chế độ ăn để kiểm soát hội chứng ruột kích thích.

Đây là nền tảng quan trọng giúp sinh viên vận dụng kiến thức y học vào thực tế, góp phần chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng hiệu quả hơn. Những hiểu biết về hội chứng ruột kích thích, đầy hơi và cơ chế hoạt động của ruột là một trong những nội dung thiết thực trong chương trình đào tạo của ngành Y sĩ đa khoa hiện nay.