Kerion là dạng viêm da đầu nặng do nấm, gây sưng, đỏ, chảy mủ và rụng tóc tạm thời. Tình trạng này tiến triển nhanh và dễ để lại sẹo nếu điều trị muộn. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và hướng xử trí giúp hạn chế biến chứng và ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.
Kerion (Kerion de Celse) là một dạng áp-xe da đầu do nhiễm nấm sợi tơ. Tên gọi xuất phát từ hình ảnh tổn thương sưng viêm, mềm nhũn và chảy mủ giống cấu trúc tổ ong. Bệnh thường gặp ở trẻ em nhưng có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở người có hàng rào miễn dịch yếu hoặc sống trong môi trường ẩm nóng.
Tổn thương kerion không chỉ gây đau, ngứa và khó chịu mà còn làm tóc gãy rụng tại vùng viêm. Mặc dù hầu hết trường hợp rụng tóc là tạm thời, bệnh có thể để lại sẹo nếu điều trị muộn hoặc viêm quá sâu.
Kerion hình thành do phản ứng miễn dịch mạnh trước sự xâm nhập của nấm dermatophyte. Những chủng nấm thường gặp gồm Microsporum canis, Trichophyton tonsurans, Trichophyton verrucosum và Trichophyton mentagrophytes. Nguồn lây xuất phát từ động vật nuôi bị nấm, từ người sang người hoặc qua vật dụng cá nhân nhiễm bào tử nấm.
Người có thói quen vệ sinh kém, trẻ nhỏ có da đầu mỏng, hoặc người sống trong môi trường nóng ẩm dễ mắc kerion hơn. Việc tiếp xúc với thú cưng không được điều trị bệnh nấm cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
Kerion thường tiến triển cấp tính. Vùng da đầu xuất hiện mảng viêm to, mềm, ẩm và chứa mủ. Khi ấn nhẹ có cảm giác nhão do các nang tóc bị phá hủy và đầy dịch. Một số trường hợp mủ chảy ra ở chân tóc hoặc các nang lân cận. Da đỏ, sưng rõ rệt và có thể ngứa.
Tóc tại vùng tổn thương gãy sát da hoặc rụng thành mảng, tạo vùng hói tạm thời. Nếu viêm lan rộng, người bệnh có thể biểu hiện sốt, mệt mỏi và sưng hạch cổ hoặc sau tai.
Bệnh lây trực tiếp qua tiếp xúc da-da, lây từ người sang người hoặc từ động vật sang người. Các vật dụng cá nhân như mũ, khăn, gối, lược là nguồn lây trung gian quan trọng. Sống trong môi trường ẩm ướt và vệ sinh kém khiến bào tử nấm tồn tại lâu hơn và tăng khả năng phát tán.
Diễn tiến bệnh
Giai đoạn sớm bắt đầu bằng các mảng đỏ, đóng vảy và tóc gãy. Khi viêm nặng hơn, vùng tổn thương phù nề, mưng mủ và hình thành ổ áp-xe. Giai đoạn muộn có thể để lại sẹo xơ và gây rụng tóc vĩnh viễn nếu nang tóc bị phá hủy hoàn toàn.
Biến chứng
Kerion không điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiễm trùng lan rộng, viêm mô tế bào, sẹo xơ và rụng tóc không hồi phục. Trẻ em và người suy giảm miễn dịch có nguy cơ gặp biến chứng toàn thân như sốt, viêm hạch hoặc bội nhiễm vi khuẩn.
Các Y sĩ đa khoa sẽ đánh giá lâm sàng qua hình dạng ổ áp-xe, mức độ sưng viêm và tình trạng tóc gãy rụng. Để khẳng định tác nhân gây bệnh, soi tươi KOH được thực hiện nhằm quan sát trực tiếp sợi nấm trong mẫu da hoặc tóc. Trường hợp cần xác định chủng nấm, mẫu bệnh phẩm sẽ được nuôi cấy, tuy mất vài tuần nhưng cho kết quả đặc hiệu.
Một số chủng như Microsporum canis phát sáng dưới đèn Wood, tuy nhiên ở các ổ mủ lớn ánh sáng có thể bị che khuất. Vì vậy, xét nghiệm kết hợp giúp chẩn đoán chính xác và loại trừ các bệnh khác như chốc đầu hoặc áp-xe do vi khuẩn.
Điều trị bắt buộc gồm thuốc kháng nấm đường uống vì nấm xâm nhập sâu vào nang tóc, thuốc bôi đơn thuần không đủ hiệu quả. Terbinafine, itraconazole hoặc griseofulvin được lựa chọn tùy mức độ viêm, loại nấm và độ tuổi. Nếu có bội nhiễm vi khuẩn, bác sĩ cân nhắc phối hợp kháng sinh.
Trong trường hợp ổ áp-xe lớn, việc trích rạch và dẫn lưu mủ giúp giảm áp lực, ngăn vỡ nang và hạn chế sẹo. Song song, dầu gội chứa ketoconazole hoặc ciclopirox hỗ trợ giảm bào tử nấm trên da đầu và giảm nguy cơ lây lan.
Điều trị thường kéo dài vài tuần đến vài tháng tùy mức độ bệnh. Tóc có thể mọc lại khi viêm được kiểm soát, nhưng tổn thương sâu vẫn có thể để lại sẹo và rụng tóc vĩnh viễn.
Người bệnh cần giữ da đầu sạch, khô, tránh cào gãi và không dùng chung vật dụng cá nhân. Việc giặt thường xuyên mũ, khăn, vỏ gối và ga giường giúp giảm tồn lưu bào tử nấm. Rửa tay sau khi tiếp xúc với vật nuôi và theo dõi các dấu hiệu bất thường trong suốt quá trình điều trị.
Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết: “Kerion là dạng nhiễm nấm nang tóc nặng, gây viêm sâu và nguy cơ để lại sẹo. Chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời giúp giảm biến chứng và ngăn rụng tóc vĩnh viễn. Việc tuân thủ thuốc kháng nấm đường uống và tái khám định kỳ là yêu cầu bắt buộc để kiểm soát bệnh hoàn toàn”.
Kerion là dạng viêm da đầu do nấm ở mức độ nặng, có thể tiến triển nhanh và gây tổn thương sâu đến nang tóc nếu chậm trễ trong điều trị. Mặc dù bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát bằng thuốc kháng nấm đường uống, việc tuân thủ phác đồ và tái khám đúng hẹn là yếu tố quyết định nhằm hạn chế nguy cơ để lại sẹo và rụng tóc vĩnh viễn.
Các chuyên gia Y sĩ đa khoa khuyến cáo người bệnh cần nhận biết sớm các dấu hiệu như sưng, đỏ, chảy mủ và rụng tóc thành mảng để đến cơ sở y tế kịp thời. Chủ động vệ sinh cá nhân, không dùng chung đồ cá nhân và kiểm soát nguồn lây từ thú nuôi là biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa tái phát.
Kerion không chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ mà còn tác động đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở trẻ em. Vì vậy, sự phối hợp giữa người bệnh, gia đình và chuyên gia da liễu giữ vai trò then chốt trong việc phát hiện, điều trị và ngăn ngừa những hệ quả lâu dài của bệnh.
