Khiếm thị không chỉ là vấn đề về mắt mà còn là thách thức lớn đối với tâm lý, khả năng giao tiếp xã hội và chất lượng cuộc sống của người mắc. Việc nhận biết sớm nguyên nhân và lựa chọn hướng điều trị phù hợp giúp người bệnh duy trì khả năng sinh hoạt, lao động và hòa nhập cộng đồng.
Khiếm thị là tình trạng suy giảm thị lực không thể phục hồi hoàn toàn bằng kính thuốc, thuốc nhỏ mắt hay phẫu thuật, khiến người bệnh gặp khó khăn trong các hoạt động hằng ngày. Khác với mù lòa – tình trạng mất hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn thị giác – người bị khiếm thị vẫn có thể nhìn được ở mức độ nhất định, tùy theo mức suy giảm.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân loại khiếm thị thành nhiều cấp độ, từ suy giảm nhẹ đến mù hoàn toàn, dựa trên khả năng thị giác còn lại. Ở mức độ nhẹ, người bệnh vẫn có thể đọc, viết và di chuyển nhưng gặp khó khăn trong ánh sáng yếu. Khi tình trạng tiến triển nặng, việc sinh hoạt, học tập hay lao động đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí phụ thuộc vào người khác.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến khiếm thị, phổ biến gồm:
Thứ nhất, yếu tố bẩm sinh và di truyền. Trẻ có thể sinh ra với các dị tật về mắt như teo dây thần kinh thị giác, đục thủy tinh thể bẩm sinh hoặc bệnh võng mạc ở trẻ sinh non. Những trường hợp này cần được phát hiện và can thiệp sớm để phục hồi chức năng thị giác.
Thứ hai, bệnh lý về mắt. Các bệnh như đục thủy tinh thể, glôcôm, thoái hóa hoàng điểm, viêm màng bồ đào hay võng mạc tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây khiếm thị ở người trưởng thành. Đặc biệt, tật khúc xạ không được điều chỉnh đúng cách có thể khiến tình trạng ngày càng nặng.
Thứ ba, chấn thương và bệnh toàn thân. Tai nạn lao động, tai nạn giao thông hay biến chứng của bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, đột quỵ… đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến dây thần kinh thị giác, gây mất thị lực vĩnh viễn nếu không được xử trí kịp thời.
Thứ tư, yếu tố môi trường và lối sống. Thói quen sử dụng thiết bị điện tử kéo dài, hút thuốc, uống rượu bia, thiếu ngủ và chế độ dinh dưỡng kém là những yếu tố nguy cơ làm tổn thương thị giác, đặc biệt trong môi trường ô nhiễm, thiếu ánh sáng hoặc thường xuyên tiếp xúc ánh sáng xanh.
Khiếm thị không chỉ làm giảm khả năng nhìn mà còn ảnh hưởng mạnh đến tâm lý và chất lượng sống. Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc đọc sách, di chuyển, làm việc hoặc chăm sóc bản thân. Nhiều trường hợp rơi vào trạng thái trầm cảm, tự ti, thu mình khỏi xã hội.
Với trẻ nhỏ, khiếm thị làm hạn chế khả năng học tập, phát triển ngôn ngữ và tương tác xã hội. Người lớn tuổi khi mắc bệnh thường phụ thuộc vào người thân, giảm khả năng lao động, từ đó ảnh hưởng đến kinh tế và tinh thần của cả gia đình. Tuy nhiên, nếu được hỗ trợ sớm, tập luyện đúng cách và sử dụng thiết bị hỗ trợ phù hợp, người khiếm thị hoàn toàn có thể tự tin hòa nhập cộng đồng.
Điều trị khiếm thị hiện nay tập trung vào ba hướng chính: can thiệp y tế, phục hồi chức năng thị giác và hỗ trợ bằng công nghệ.
Can thiệp y tế và phẫu thuật áp dụng trong các trường hợp có nguyên nhân cụ thể như đục thủy tinh thể, glôcôm hoặc bong võng mạc. Việc thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa Mắt uy tín giúp tăng khả năng bảo tồn và phục hồi thị lực.
Phục hồi chức năng thị giác thông qua các bài tập luyện cho mắt và kỹ năng thích nghi thị giác giúp người bệnh tận dụng tối đa phần thị lực còn lại. Các bài tập như đảo mắt, nhìn xa – nhìn gần, chớp mắt nhẹ nhàng thường xuyên giúp tăng lưu thông máu và giảm mỏi mắt.
Công nghệ hỗ trợ người khiếm thị đang ngày càng phát triển, bao gồm kính thông minh, phần mềm chuyển văn bản thành giọng nói, thiết bị định hướng bằng âm thanh hay ứng dụng đọc sách điện tử. Các giải pháp này không chỉ giúp người bệnh độc lập hơn trong sinh hoạt mà còn mở rộng cơ hội học tập và làm việc.
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng và hỗ trợ điều trị khiếm thị. Các thực phẩm giàu vitamin A, lutein, kẽm, omega-3 như cà rốt, bí đỏ, cải bó xôi, cá hồi, hạt óc chó… giúp bảo vệ võng mạc, ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng và cải thiện chức năng thị giác.
Theo các chuyên gia Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, việc kết hợp giữa y học hiện đại và chế độ ăn hợp lý không chỉ giúp bảo tồn thị lực mà còn nâng cao hiệu quả điều trị lâu dài. Khiếm thị không chỉ là bệnh lý riêng của mắt mà cần được tiếp cận toàn diện, kết hợp điều trị y khoa, tâm lý và phục hồi chức năng để người bệnh có thể hòa nhập xã hội một cách tự tin.
Khiếm thị là tình trạng phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp giữa người bệnh, bác sĩ, gia đình và cộng đồng. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng và chăm sóc toàn diện sẽ giúp người mắc khiếm thị duy trì chất lượng cuộc sống và hòa nhập xã hội tốt hơn. Song song đó, tăng cường đào tạo nhân lực ngành Cao đẳng Y sĩ đa khoa và phát triển các chương trình phục hồi thị giác tại những cơ sở uy tín như Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chính là hướng đi bền vững để chăm sóc sức khỏe mắt cộng đồng trong tương lai.
