Một số tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc

Nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt, kháng viêm và kháng sinh là những loại được sử dụng phổ biến trong thực hành điều trị, nhưng cũng là nguyên nhân gây ra nhiều tác dụng phụ nếu dùng sai liều hoặc kéo dài. Việc nhận biết, theo dõi và tư vấn sử dụng an toàn đòi hỏi người làm công tác Dược phải có nền tảng vững chắc về dược lý, tương tác thuốc và phản ứng bất lợi. Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn luôn chú trọng đào tạo sinh viên kỹ năng nhận diện các nhóm thuốc thường dùng, nắm rõ nguy cơ tác dụng phụ và biết hướng dẫn người bệnh sử dụng đúng cách.

Phần nội dung dưới đây giúp sinh viên và người hành nghề Dược hiểu rõ hơn về những tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc trong thực tế điều trị.

Thuốc giảm đau – hạ sốt và thuốc chống viêm

Đây là nhóm thuốc được sử dụng rất rộng rãi, nhưng lại cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu sử dụng sai cách hoặc kéo dài.

Paracetamol: Nếu dùng quá liều hoặc không theo chỉ dẫn, có thể gây tổn thương gan và thận – theo nguồn cho biết dùng quá liều có thể dẫn tới tổn thương gan nghiêm trọng. Mặc dù khi dùng đúng liều thường ít gặp tác dụng phụ, nhưng vẫn cần thận trọng với người có bệnh gan, thận hoặc uống rượu thường xuyên. Paracetamol là lựa chọn nhẹ hơn so với nhiều thuốc khác nhưng không có nghĩa là vô hại — luôn tuân thủ liều lượng và xin ý kiến chuyên môn nếu có bệnh nền.

Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) – đặc biệt nhóm chọn lọc COX-2: Thuốc NSAIDs nói chung có thể gây vấn đề tại đường tiêu hoá, thận và tim mạch, đặc biệt khi dùng liều cao hoặc trong thời gian dài.  Nhóm chọn lọc COX-2 dù giảm tác dụng phụ tiêu hoá nhưng lại có nguy cơ tác động xấu đến tim mạch hơn. Khi sử dụng NSAIDs, cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích và nguy cơ — người cao tuổi, có tiền sử bệnh tim, thận, tiêu hoá nên được theo dõi chặt chẽ.

Thuốc tác động tới hệ thần kinh trung ương, dị ứng và hệ miễn dịch

Nhiều nhóm thuốc tưởng chừng phổ biến nhưng lại có ảnh hưởng rõ nét tới thần kinh, khả năng phối hợp với thuốc khác và cả hệ miễn dịch — người dùng cần lưu ý đặc biệt. Trong chương trình Đào tạo Dược sĩ Nhà thuốc tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, sinh viên được trang bị kiến thức chuyên sâu về dược lý và tác dụng phụ của từng nhóm thuốc, giúp tư vấn người bệnh sử dụng an toàn, hạn chế rủi ro trong quá trình điều trị.

• Thuốc kháng histamin H1 thế hệ 1 có thể gây buồn ngủ, ngây ngất – ảnh hưởng tới khả năng lái xe hoặc vận hành máy móc.
• Thuốc như Gabapentin có thể gây mệt mỏi kéo dài.
• Nhóm kháng sinh như Cotrimoxazol dễ gây dị ứng – phản ứng có thể nghiêm trọng.
• Nhóm kháng sinh như Clindamycin (lincosamid) có nguy cơ viêm ruột kết màng giả – hậu quả đáng kể nếu không xử lý kịp.

Với những thuốc ảnh hưởng tới hệ thần kinh hoặc hệ miễn dịch/miễn dịch giả, việc theo dõi sát sao và ngưng thuốc ngay khi xuất hiện triệu chứng bất thường là rất quan trọng.

Thuốc tác động lên các cơ quan cảm quan, hệ tim mạch – chuyển hoá và nội tiết

Một số thuốc không chỉ ảnh hưởng tới mục tiêu điều trị mà còn tác động lên gan, thận, xương, huyết áp hoặc hệ nội tiết – đòi hỏi hiểu biết kỹ để dùng an toàn.

• Thuốc như Amlodipin (thuốc hạ huyết áp) có thể gây phù.
• Nhóm kháng nấm toàn thân như Ketoconazole hoặc Itraconazole có thể gây tổn thương gan.
• Thuốc như Metformin đôi khi nếu dùng không đúng cách có thể gây hạ đường huyết quá mức.
• Thuốc ức chế bơm proton nếu dùng lâu ngày có thể gây thiếu canxi, magie – ảnh hưởng xương và cơ.

Nhóm thuốc liên quan tới hệ tim mạch, chuyển hoá và xương khớp cần sử dụng theo đúng chỉ định, được khảo sát định kỳ các chỉ số cận lâm sàng để đảm bảo an toàn.

Việc hiểu rõ tác dụng phụ của mỗi nhóm thuốc là tiền đề để sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả. Dù thuốc có phổ biến đến đâu, không nên tự ý sử dụng quá liều, kéo dài hoặc phối hợp không theo chỉ định. Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khi dùng thuốc – từ buồn ngủ, khó chịu, phù, vàng da, tiêu chảy hoặc bất kỳ triệu chứng nào khác – cần ngưng thuốc và tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ ngay lập tức.

Để hạn chế tối đa rủi ro từ tác dụng phụ của thuốc, người hành nghề Dược không chỉ cần kiến thức dược lý vững mà còn phải hiểu rõ lâm sàng, tương tác thuốc và hướng dẫn sử dụng an toàn cho từng đối tượng người bệnh. Chính vì vậy, thí sinh có nguyện vọng theo học ngành Dược nên lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, nơi đào tạo bài bản và chuyên sâu về chuyên môn, giúp sinh viên nắm vững nền tảng lý thuyết, thực hành phân tích thuốc, nhận biết phản ứng có hại và tư vấn sử dụng thuốc hợp lý, an toàn trong thực tế hành nghề.

*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!