Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não bạn cần biết

Cùng chuyên gia từ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để nắm vững nguyên nhân và phương pháp phòng ngừa tai biến mạch máu não hiệu quả.

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não là tình trạng lưu lượng máu lên não bị gián đoạn, khiến tế bào não bị thiếu oxy và gây tổn thương không thể hồi phục trong thời gian ngắn. Tai biến mạch máu não được chia thành hai loại chính: đột quỵ thiếu máu cục bộ, xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn động mạch, và đột quỵ xuất huyết não (chảy máu não), khi mạch máu trong não bị vỡ gây chảy máu. Đây là tình trạng nghiêm trọng, cần xử lý kịp thời để giảm thiểu tổn thương và nguy cơ dẫn đến tàn tật.

Nguyên nhân tai biến mạch máu não

Nguyên nhân chính của tai biến mạch máu não là do tắc nghẽn mạch máu (thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ mạch máu (xuất huyết não). Ngoài ra, một số trường hợp có thể bị cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA).

Tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của tai biến mạch máu não, xảy ra khi dòng máu lên não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa động mạch. Khi máu không thể lưu thông bình thường, tế bào não bị tổn thương, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về vận động, ngôn ngữ và nhận thức. Các nguyên nhân chính của tình trạng này bao gồm:

• Xơ vữa động mạch: Sự tích tụ của chất béo, cholesterol và các chất khác trên thành động mạch, làm hẹp lòng mạch và cản trở dòng máu.
• Huyết áp cao: Tăng áp lực lên thành động mạch, tạo điều kiện cho các mảng xơ vữa và cục máu đông hình thành.
• Rung nhĩ và bệnh tim mạch: Những rối loạn nhịp tim gây ứ máu trong tim, tạo điều kiện hình thành huyết khối.
• Bệnh tiểu đường: Tổn thương mạch máu nhỏ làm giảm cung cấp oxy cho não.
• Ít vận động, béo phì: Chậm lưu thông máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Biến mạch máu não do xuất huyết não: Xuất huyết não (chảy máu não) xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu tràn vào mô não, làm tăng áp lực nội sọ và gây tổn thương tế bào thần kinh. Mặc dù ít phổ biến hơn nhưng tỷ lệ tử vong do đột quỵ xuất huyết cao hơn so với đột quỵ thiếu máu cục bộ. Các nguyên nhân phổ biến gây xuất huyết não bao gồm:

• Huyết áp cao kéo dài: Gây suy yếu thành mạch, dễ dẫn đến vỡ mạch máu não.
• Phình động mạch: Thành mạch giãn bất thường, khi vỡ có thể gây xuất huyết nghiêm trọng.
• Lạm dụng thuốc chống đông máu: Ảnh hưởng đến khả năng cầm máu, làm tăng nguy cơ xuất huyết não.
• Chấn thương sọ não: Các va chạm mạnh có thể làm rách mạch máu trong não, dẫn đến xuất huyết.

Hiểu rõ nguyên nhân gây tai biến mạch máu não sẽ giúp chúng ta nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ, từ đó áp dụng những biện pháp phòng ngừa hiệu quả, bảo vệ sức khỏe và giảm thiểu nguy cơ mắc phải căn bệnh nguy hiểm này.

Ai có nguy cơ bị tai biến mạch máu não?

Tai biến mạch máu não không xảy ra đột ngột mà là kết quả của nhiều yếu tố nguy cơ tích lũy lâu dài. Tuy nhiên, chúng ta có thể giảm nguy cơ thông qua lối sống lành mạnh. Việc nhận diện các yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn phòng ngừa hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ đột quỵ.

Yếu tố lối sống làm tăng nguy cơ:

• Thừa cân, béo phì: Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý chuyển hóa như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường, vốn là nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não.
• Lười vận động: Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ lên đến 35%. Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện tuần hoàn máu, ổn định huyết áp và giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Hút thuốc: Nicotine và các hóa chất độc hại trong thuốc lá làm tổn thương thành mạch máu, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.
• Lạm dụng rượu bia: Tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và suy yếu mạch máu.
• Sử dụng ma túy: Các chất kích thích như cocaine và methamphetamine có thể làm tăng huyết áp đột ngột, gây co thắt mạch máu và tăng nguy cơ vỡ mạch máu não.

Xem thêm: Tăng cân đột ngột là dấu hiệu của bệnh gì và cách kiểm soát như thế nào?

Yếu tố bệnh lý làm gia tăng nguy cơ: Một số bệnh lý nền làm suy yếu hệ mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ:

• Huyết áp cao (tăng huyết áp): Là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tai biến mạch máu não.
• Cholesterol cao, xơ vữa động mạch: Làm hẹp mạch và tắc nghẽn dòng máu lên não.
• Bệnh tiểu đường: Tăng nguy cơ đột quỵ gấp 2–4 lần do ảnh hưởng đến chức năng tuần hoàn.
• Bệnh tim mạch: Các bệnh như rung nhĩ, suy tim, nhồi máu cơ tim làm tăng khả năng hình thành huyết khối.
• Ngưng thở khi ngủ: Làm giảm lượng oxy cung cấp lên não, tăng nguy cơ đột quỵ lên 40%.

Các yếu tố khác không thể bỏ qua

• Tuổi tác: Nguy cơ đột quỵ tăng theo độ tuổi, đặc biệt sau 55 tuổi.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ cao hơn, nhưng phụ nữ có tỷ lệ tử vong cao hơn.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người bị đột quỵ, nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng tăng.
• Hormone: Phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone thay thế có nguy cơ cao hơn.

Hiểu rõ nguyên nhân tai biến mạch máu não là chìa khóa để chủ động phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe. Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa khuyến cáo bằng cách duy trì lối sống khoa học và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ và sống một cuộc sống khỏe mạnh, an lành hơn.