Nhãn viêm đồng cảm: Căn bệnh âm thầm có thể gây mù cả hai mắt

Nhãn viêm đồng cảm là gì?

Nhãn viêm đồng cảm (Sympathetic Ophthalmia) là tình trạng hệ miễn dịch tấn công nhầm mô mắt sau một tổn thương xuyên thấu hoặc phẫu thuật nội nhãn. Mắt chịu chấn thương ban đầu được gọi là “mắt kích thích”. Mắt còn lại tuy không bị tác động nhưng vẫn bị viêm theo phản ứng tự miễn của cơ thể. Đây chính là nguồn gốc tên gọi “đồng cảm”.

Nếu không được can thiệp đúng thời điểm, phản ứng viêm kéo dài có thể gây phá hủy cấu trúc mắt và mất thị lực không hồi phục.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Các chuyên gia nhãn khoa chỉ ra rằng hơn 90% trường hợp có liên quan đến chấn thương xuyên nhãn cầu do vật sắc nhọn hoặc dị vật kim loại bắn vào mắt. Sau tổn thương, các kháng nguyên nằm sâu trong màng bồ đào lộ ra khiến hệ miễn dịch nhận diện sai và tấn công cả hai mắt.

Theo các Y sĩ đa khoa một số trường hợp bệnh khởi phát sau phẫu thuật nội nhãn như thay thể thủy tinh, cắt dịch kính. Ngoài ra, yếu tố cơ địa, di truyền và tiền sử các bệnh viêm mạn tính ở mắt có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng

Giai đoạn đầu, người bệnh có thể chỉ cảm thấy mờ mắt nhẹ, đau thoáng qua, sợ ánh sáng và đỏ mắt. Triệu chứng thường xuất hiện ở mắt không bị chấn thương, khiến nhiều người chủ quan.

Khi bệnh tiến triển, phản ứng viêm mạnh hơn gây phù gai thị, viêm màng bồ đào nặng, thị lực suy giảm rõ rệt. Nếu không điều trị, các biến chứng nặng như tăng nhãn áp thứ phát, dính đồng tử, teo nhãn cầu có thể xuất hiện và nguy cơ mù lòa cả hai mắt là rất cao.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ khai thác kỹ tiền sử chấn thương/phẫu thuật mắt kèm các cận lâm sàng như:

• Siêu âm nhãn cầu: phát hiện bong võng mạc thanh dịch, dịch viêm nội nhãn.
• Chụp OCT: theo dõi tổn thương võng mạc – hắc mạc và đánh giá diễn tiến bệnh.
• Chụp mạch huỳnh quang/ICG: quan sát bất thường mạch máu màng mạch – dấu hiệu đặc trưng của bệnh.

Các xét nghiệm được thực hiện định kỳ giúp theo dõi đáp ứng điều trị và ngăn chặn nguy cơ mù lòa.

Điều trị

Điều trị nội khoa là lựa chọn ưu tiên. Corticosteroid được sử dụng với liều cao giai đoạn đầu nhằm khống chế nhanh phản ứng viêm, sau đó giảm liều dần. Ở các trường hợp đáp ứng kém hoặc phải điều trị kéo dài, bác sĩ phối hợp thêm thuốc ức chế miễn dịch như methotrexate, cyclosporin.

Phẫu thuật chỉ được cân nhắc nếu mắt tổn thương quá nặng, không còn chức năng thị giác. Loại bỏ nhãn cầu bị tổn thương trong 2 tuần đầu sau chấn thương có thể giảm nguy cơ hình thành nhãn viêm đồng cảm ở mắt còn lại.

Giảng viên ngành Cao đẳng Y sĩ đa khoa, Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết: “Nhãn viêm đồng cảm có thể không xuất hiện ngay sau chấn thương mà âm thầm tiến triển trong nhiều tuần. Người cao tuổi hoặc người đã từng phẫu thuật mắt càng phải cảnh giác. Chỉ một lần chủ quan, người bệnh có thể đánh mất thị lực mãi mã”.

Phòng ngừa

• Bảo vệ mắt khi lao động, tham gia thể thao có nguy cơ va chạm.
• Không can thiệp thô bạo khi mắt bị dị vật hoặc chấn thương.
• Khám chuyên khoa ngay nếu xuất hiện mờ mắt, đỏ mắt, đau nhức sau chấn thương hoặc phẫu thuật mắt.

Nhãn viêm đồng cảm là bệnh lý hiếm gặp nhưng để lại hậu quả rất nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Mỗi người cần trang bị kiến thức bảo vệ mắt, đặc biệt khi có yếu tố nguy cơ. Việc theo dõi sát sau chấn thương hoặc phẫu thuật mắt chính là hành động thiết thực để gìn giữ đôi mắt sáng khỏe lâu dài.