Những lưu ý quan trọng khi lấy mẫu máu xét nghiệm

Nhịn ăn đúng thời gian để đảm bảo độ chính xác của xét nghiệm

Trước khi lấy mẫu máu, người bệnh cần nhịn ăn trong khoảng thời gian phù hợp tùy loại xét nghiệm. Với các xét nghiệm đường huyết (glucose máu), thời gian nhịn nên từ 6 – 8 giờ; với xét nghiệm mỡ máu như triglyceride và cholesterol, cần 10 – 14 giờ để tránh sai lệch do quá trình chuyển hóa năng lượng sau ăn. Nếu nhịn quá lâu trên 14 giờ, cơ thể có thể tăng phân giải mỡ, dẫn đến tăng giả tạo chỉ số triglyceride.

Trong thời gian nhịn, người bệnh vẫn có thể uống nước lọc, nhưng tuyệt đối không dùng đồ uống có đường, cà phê, sữa hay rượu bia. Những chất này đều có thể làm thay đổi thành phần sinh hóa trong máu, khiến kết quả không phản ánh đúng tình trạng sức khỏe.

Một số xét nghiệm đặc thù cũng yêu cầu thời điểm lấy mẫu cụ thể, chẳng hạn xét nghiệm ACTH nên thực hiện trước 10 giờ sáng để phản ánh đúng nhịp tiết hormon tự nhiên của cơ thể. Vì vậy, người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và kỹ thuật viên trước khi đến lấy mẫu. Đây cũng là nội dung được giảng dạy kỹ trong chương trình Cao đẳng Dược TP Hồ Chí Minh, giúp sinh viên hiểu rõ quy trình thực hành xét nghiệm lâm sàng và cách bảo đảm độ chính xác trong công tác chuyên môn.

Khai báo thuốc đang sử dụng và tình trạng truyền dịch

Các loại thuốc người bệnh đang dùng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả xét nghiệm máu. Đặc biệt là thuốc chống đông, aspirin hoặc nhóm thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) có thể làm thay đổi các chỉ số đông máu và tiểu cầu. Do đó, cần thông báo đầy đủ cho nhân viên y tế về tất cả thuốc, thực phẩm chức năng hoặc vitamin đang sử dụng trước khi lấy mẫu.

Đối với người bệnh vừa truyền máu hoặc truyền dịch, nên chờ ít nhất 1 giờ sau khi kết thúc truyền mới tiến hành lấy mẫu. Việc lấy máu quá sớm có thể khiến mẫu bị pha loãng hoặc chứa thành phần từ dung dịch truyền, làm sai lệch kết quả xét nghiệm. Ngoài ra, không nên lấy máu ở tay đang truyền thuốc hoặc truyền dịch vì vị trí đó có thể đã bị ảnh hưởng bởi dung môi hoặc thuốc tiêm.

Bên cạnh đó, trong xét nghiệm đông máu, thứ tự lấy máu vào các ống chứa hóa chất khác nhau cũng rất quan trọng. Nếu cho máu vào ống chứa heparin trước ống chứa citrate, thời gian đông máu có thể kéo dài bất thường, dẫn đến kết quả sai lệch. Đây là một trong những kỹ năng thực hành cơ bản mà sinh viên ngành Đào tạo Dược sĩ Nhà thuốc cần nắm vững, nhằm phục vụ công tác kiểm nghiệm, tư vấn và hỗ trợ chuyên môn tại cơ sở y tế.

Tránh hút thuốc, vận động mạnh và các yếu tố gây nhiễu khác

Trước khi lấy mẫu máu, người bệnh nên không hút thuốc ít nhất 1 giờ. Nicotin và carbon monoxide trong khói thuốc có thể làm tăng lượng carboxy-hemoglobin, hồng cầu (RBC) và bạch cầu (WBC), dẫn đến các chỉ số sinh hóa bị biến đổi tạm thời. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến những xét nghiệm liên quan đến chức năng hô hấp, tim mạch hoặc máu ngoại vi.

Ngoài ra, không nên tập thể dục hoặc vận động quá sức trong vòng 8 giờ trước khi lấy máu. Các hoạt động gắng sức làm tăng nhịp tim, tăng chuyển hóa và gây thay đổi nồng độ enzyme, hormone hoặc axit lactic trong máu, khiến kết quả xét nghiệm không phản ánh đúng trạng thái nghỉ ngơi của cơ thể.

Cuối cùng, nên giữ tâm lý thoải mái, tránh căng thẳng hoặc lo lắng quá mức khi lấy máu. Việc stress có thể làm tăng tạm thời hormone cortisol và đường huyết, ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả. Những kiến thức nền tảng này cũng là nội dung quan trọng trong chương trình đào tạo tại Trường Cao đẳng Dược Thành phố Hồ Chí Minh, nơi sinh viên được trang bị đầy đủ kỹ năng thực hành, tư duy phân tích và đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực y dược hiện đại.

Tuân thủ đúng các nguyên tắc trước khi lấy mẫu máu – bao gồm nhịn ăn đúng giờ, khai báo thuốc, tránh hút thuốc và vận động mạnh – sẽ giúp đảm bảo độ chính xác tối đa của xét nghiệm. Đây là bước chuẩn bị quan trọng, góp phần giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho từng người bệnh