Phân loại liều dùng thuốc chống buồn nôn và lưu ý quan trọng

Nhóm thuốc chống buồn nôn, bao gồm các thuốc kháng histamin, kháng cholinergic và đối kháng dopamin, là những loại thường dùng để kiểm soát triệu chứng say tàu xe, rối loạn tiền đình hay thai nghén. Tuy nhiên, việc lựa chọn đúng loại thuốc, liều dùng phù hợp và nhận biết chống chỉ định là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Việc này đòi hỏi người hành nghề Dược phải có kiến thức vững về dược lý, bệnh lý và thực hành lâm sàng. Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chú trọng đào tạo sinh viên kỹ năng nhận diện các nhóm thuốc chống buồn nôn phổ biến, tư vấn liều dùng theo đối tượng và theo dõi tác dụng phụ, từ đó đảm bảo sử dụng thuốc an toàn.

Phần nội dung sau đây giúp sinh viên và người hành nghề Dược hiểu rõ hơn về cơ chế, chỉ định, liều dùng và lưu ý khi sử dụng thuốc chống buồn nôn trong thực tế.

Thuốc kháng Histamin và kháng Cholinergic

Các thuốc kháng histamin H1 thế hệ 1 đồng thời có tác dụng kháng cholinergic là lựa chọn phổ biến trong điều trị buồn nôn và nôn mửa. Chúng hoạt động bằng cách ức chế các thụ thể histamin và acetylcholin trong hệ thần kinh trung ương, từ đó làm giảm kích thích ở trung tâm nôn mửa. Nhóm thuốc này đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp say tàu xe, rối loạn tiền đình, và thai nghén, nhờ cơ chế tác động trực tiếp lên các đường dẫn thần kinh liên quan đến cảm giác nôn.

Các thuốc phổ biến và liều dùng:

• Dimenhydrinat: 50 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ em 12,5–50 mg tùy độ tuổi.
• Diphenhydramin: 25–50 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ em 25 mg.
• Meclizin: 12,5–25 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ em 12,5–25 mg.
• Promethazin: 12,5–25 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ 5–10 tuổi 12,5 mg.
• Cinarizin: 25–50 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ 5–12 tuổi 12,5–25 mg.
• Cyclizin: 25–50 mg mỗi 4–6 giờ, trẻ 6–12 tuổi 25 mg.

Để đạt hiệu quả tối ưu, thuốc nên được uống trước 30 phút khi di chuyển. Tuy nhiên, nhóm thuốc này không phù hợp với người đang dùng thuốc chống trầm cảm ba vòng hoặc người mắc glaucoma do nguy cơ tương tác và tác dụng phụ. Việc hiểu rõ các lưu ý này là kiến thức quan trọng mà sinh viên Cao đẳng Dược Tp. Hồ Chí Minh được đào tạo bài bản để tư vấn sử dụng thuốc an toàn.

Thuốc kháng Cholinergic

Thuốc kháng cholinergic, điển hình là scopolamin (hyoscin hydrobromid), được sử dụng chủ yếu trong dự phòng và điều trị say tàu xe. Thuốc hoạt động bằng cách ức chế tín hiệu acetylcholin tại trung tâm nôn trong não, từ đó giảm các cơn buồn nôn trước và trong khi di chuyển.

Scopolamin được bào chế dưới dạng miếng dán, dán sau tai khoảng 8 giờ trước khi bắt đầu di chuyển. Việc dán thuốc sớm giúp thuốc đạt nồng độ tối ưu trong máu, tạo hiệu quả dự phòng kéo dài. Cần lưu ý chống chỉ định với những người mẫn cảm với scopolamin hoặc các thuốc kháng cholinergic khác, đồng thời thận trọng ở người cao tuổi do nguy cơ tác dụng phụ thần kinh.

Thuốc đối kháng Dopamin

Các thuốc đối kháng dopamin như metoclopramid và trimethobenzamid hydroclorid có cơ chế tác động khác biệt: chúng ức chế thụ thể dopamin tại trung ương và ngoại biên, nhờ đó làm giảm cơn buồn nôn và nôn mửa. Tuy nhiên, nhóm thuốc này không có tác dụng chống say tàu xe, do vậy không được dùng như biện pháp dự phòng cho tình huống di chuyển.

Thuốc có thể gây an thần, nên cần thận trọng khi dùng cho người cao tuổi hoặc những người đang lái xe, vận hành máy móc. Ngoài ra, cần cân nhắc khi sử dụng cho người có tiền sử rối loạn vận động hoặc động kinh để tránh các tác dụng ngoại ý.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc chống nôn

Khi sử dụng bất kỳ thuốc chống nôn nào, việc tuân thủ liều dùng, đối tượng sử dụng và chống chỉ định là điều tối quan trọng. Phụ nữ mang thai, người cho con bú, người cao tuổi và những bệnh nhân có bệnh lý nền như tim mạch, gan, thận cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Một số tác dụng phụ phổ biến gồm buồn ngủ, khô miệng, chóng mặt, hoặc rối loạn tiêu hóa. Đồng thời, các tương tác thuốc cần được lưu ý, đặc biệt khi sử dụng đồng thời với thuốc ức chế thần kinh trung ương, thuốc chống trầm cảm ba vòng hoặc thuốc điều trị glaucoma.

Việc lựa chọn và sử dụng thuốc chống nôn phù hợp không chỉ giúp kiểm soát hiệu quả triệu chứng mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Tuân thủ đúng liều dùng, lưu ý chống chỉ định và tham khảo ý kiến chuyên môn y tế trước khi dùng là những bước quan trọng để đảm bảo an toàn. Trong mọi trường hợp có triệu chứng bất thường hoặc tác dụng phụ nghiêm trọng, nên liên hệ ngay với bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.

Đối với những thí sinh quan tâm đến ngành Dược và mong muốn trở thành người hành nghề có kiến thức vững, kỹ năng thực hành bài bản, Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn là lựa chọn lý tưởng. Tại đây, sinh viên được đào tạo chuyên sâu về dược lý, phân loại và sử dụng các nhóm thuốc phổ biến như thuốc chống buồn nôn, biết cách tư vấn liều dùng, theo dõi tác dụng phụ và đảm bảo an toàn cho người bệnh. Việc học tập bài bản tại trường giúp thí sinh nắm chắc kiến thức chuyên môn, sẵn sàng ứng dụng thực tế trong chăm sóc và tư vấn thuốc.

*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!