Tiêm khớp là một phương pháp can thiệp tại chỗ thường được áp dụng trong điều trị các bệnh lý xương khớp như thoái hóa hoặc viêm khớp. Dù có thể giúp giảm đau nhanh chóng, việc lạm dụng hoặc tiêm không đúng chỉ định có thể dẫn đến nhiều rủi ro cho người bệnh. Trong chương trình đào tạo ngành Điều dưỡng tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, sinh viên được trang bị kiến thức về chăm sóc người bệnh trước và sau tiêm, nhận biết biến chứng, phối hợp theo dõi hiệu quả điều trị cũng như tư vấn phục hồi chức năng phù hợp. Bài viết dưới đây giúp người học và cộng đồng hiểu rõ hơn về các dạng tiêm khớp phổ biến, tần suất sử dụng và nguyên tắc an toàn trong thực hành chăm sóc.

Những dạng tiêm khớp chính

Hiện nay, y học hiện đại đã ứng dụng nhiều phương pháp tiêm trực tiếp vào khớp để giảm đau và cải thiện chức năng vận động. Tùy vào tình trạng bệnh và mục tiêu điều trị, bác sĩ có thể chỉ định một trong ba dạng tiêm phổ biến gồm: Tiêm corticoid, Tiêm chất nhờn, Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu

Tiêm corticoid (corticosteroids): Phương pháp này phù hợp để kiểm soát cơn đau cấp tính nhưng không nên tiêm thường xuyên vì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khớp về lâu dài.

• Công dụng: Giúp giảm viêm và giảm đau nhanh chóng, thường có hiệu quả kéo dài từ vài tuần đến vài tháng tùy từng trường hợp.
• Hạn chế: Thời gian tác dụng ngắn, nếu lạm dụng có thể gây tổn thương sụn, tăng nguy cơ biến chứng như tăng nhãn áp khi sử dụng triamcinolone kéo dài.

Tiêm chất nhờn (hyaluronic acid – HA): Đây là lựa chọn phù hợp cho mục tiêu điều trị lâu dài và hạn chế được tác dụng phụ toàn thân.

• Công dụng: Có tác dụng làm trơn khớp, cải thiện khả năng vận động và giảm đau, thường phát huy hiệu quả sau vài tuần và kéo dài trong khoảng 5 đến 6 tháng.
• Hướng dẫn: Thường được khuyến cáo cho người bị thoái hóa khớp mức độ nhẹ đến trung bình, đặc biệt hiệu quả với người lớn tuổi; có thể tiêm lặp lại định kỳ nếu có đáp ứng tốt.

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP): PRP là lựa chọn đáng cân nhắc nếu người bệnh có điều kiện và kỳ vọng điều trị lâu dài, nhưng cần trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi thực hiện.

• Công dụng: Có khả năng kích thích quá trình phục hồi tổ chức khớp, giúp giảm đau và cải thiện chức năng vận động trong thời gian có thể kéo dài đến 12 tháng, đặc biệt hiệu quả ở giai đoạn sớm của thoái hóa khớp.
• Hạn chế: Dù có nhiều tiềm năng, nhưng hiện vẫn chưa có đủ bằng chứng khoa học mạnh mẽ để khẳng định hiệu quả vượt trội; chưa được đưa vào khuyến cáo điều trị tiêu chuẩn tại nhiều quốc gia.

Mỗi phương pháp tiêm đều có ưu điểm riêng, song hiệu quả điều trị phụ thuộc vào mức độ tổn thương khớp, cơ địa người bệnh và liệu trình phối hợp. Việc lựa chọn đúng dạng tiêm và thực hiện đúng chỉ định sẽ góp phần nâng cao chất lượng sống và hạn chế biến chứng lâu dài.

Tần suất tiêm & Những lưu ý quan trọng

Việc tiêm thuốc vào khớp không chỉ đòi hỏi lựa chọn đúng loại thuốc mà còn cần tuân thủ tần suất tiêm hợp lý để đạt hiệu quả điều trị mà vẫn đảm bảo an toàn cho khớp. Trong chương trình đào tạo Cao đẳng điều dưỡng, Cao đẳng Dược, sinh viên được hướng dẫn nhận biết giới hạn sử dụng của từng phương pháp và cách phối hợp chăm sóc phù hợp. Mỗi phương pháp đều có giới hạn sử dụng riêng:

Mỗi phương pháp đều có giới hạn sử dụng riêng:

• Corticosteroids: Thường được sử dụng trong giai đoạn đau cấp tính với mục tiêu cắt cơn nhanh. Tuy nhiên, chỉ nên tiêm tối đa 1–2 lần trong một đợt điều trị. Việc lạm dụng có thể làm tổn thương sụn khớp, gây teo mô quanh khớp hoặc các biến chứng nội tiết khác.
• Hyaluronic acid: Nếu có chỉ định và đáp ứng tốt, bệnh nhân có thể tiêm nhắc lại sau mỗi 6 tháng, thường không quá 1–2 đợt tiêm mỗi năm. Đây là phương pháp có tác dụng duy trì lâu dài nhưng cần theo dõi hiệu quả sau mỗi liệu trình.
• PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): Thường được tiêm theo liệu trình từ 3–5 lần trong vòng 6 tháng, khoảng cách giữa các lần tiêm là 3–4 tuần. Hiệu quả phụ thuộc vào mức độ tổn thương khớp và khả năng đáp ứng sinh học của từng cá nhân.

Mỗi phương pháp tiêm đều có thời gian và tần suất sử dụng khác nhau, đòi hỏi sự theo dõi sát sao từ bác sĩ chuyên khoa. Người bệnh tuyệt đối không tự ý lặp lại liệu trình hoặc thay đổi phác đồ nếu không có hướng dẫn y tế rõ ràng.

Tiêm khớp là giải pháp hiệu quả trong việc kiểm soát cơn đau, đặc biệt ở giai đoạn cấp tính. Tuy nhiên, để duy trì hiệu quả lâu dài và ngăn ngừa tái phát, người bệnh cần kết hợp với các phương pháp điều trị toàn thân như: vật lý trị liệu, điều chỉnh lối sống, kiểm soát cân nặng và dùng thuốc theo chỉ định. Trong chương trình học tại Cao đẳng Điều dưỡng, sinh viên được trang bị kiến thức chăm sóc toàn diện sau can thiệp, giúp hỗ trợ người bệnh phục hồi hiệu quả hơn. So với can thiệp tại chỗ, việc phục hồi từ bên trong thông qua chăm sóc toàn diện sẽ mang lại kết quả bền vững và an toàn hơn cho sức khỏe khớp về lâu dài.

*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!