Trào ngược dạ dày là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến hiện nay, gây ra cảm giác nóng rát, ợ hơi, đau tức ngực và làm giảm chất lượng cuộc sống. Nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp điều trị không chỉ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn mà còn ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Bệnh trào ngược dạ dày là gì?
Trào ngược dạ dày (GERD) là tình trạng dịch vị trong dạ dày – bao gồm axit, thức ăn chưa tiêu hóa hoặc dịch mật – trào ngược lên thực quản. Hiện tượng này thường xuất hiện sau bữa ăn no, khi nằm hoặc cúi người, nhưng nếu diễn ra thường xuyên sẽ gây tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến ợ nóng, đau rát, khàn tiếng và nhiều rối loạn khác.
Nguyên nhân gây trào ngược
Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính của bệnh là sự suy yếu hoặc giãn bất thường của cơ vòng thực quản dưới – dải cơ có chức năng ngăn dịch vị dạ dày trào ngược. Khi cơ vòng này mất khả năng đóng kín, axit sẽ dễ dàng trào lên thực quản, gây kích ứng và viêm loét.
Bên cạnh đó, thói quen ăn uống không điều độ, ăn quá no, sử dụng nhiều cà phê, rượu bia, thuốc lá hay ăn khuya thường xuyên đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Người béo phì, phụ nữ mang thai, người chịu áp lực tâm lý kéo dài hoặc đang dùng thuốc chống viêm, thuốc giảm đau, thuốc trầm cảm… cũng thuộc nhóm dễ bị trào ngược dạ dày.
Giảng viên ngành Cao đẳng Y sĩ đa khoa cho biết, việc xác định đúng nguyên nhân không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn giúp phòng ngừa tái phát, giảm chi phí và rút ngắn thời gian điều trị cho bệnh nhân.
Dấu hiệu nhận biết
Triệu chứng thường gặp nhất là ợ hơi, ợ chua, đau rát vùng ngực, cảm giác nóng rát lan từ thượng vị lên cổ họng. Một số người có thể bị buồn nôn, nôn ra dịch vị, cảm giác nghẹn hoặc khó nuốt. Khi bệnh kéo dài, bệnh nhân thường ho khan, khàn tiếng, đau họng hoặc có vị đắng miệng do axit kích thích niêm mạc họng và thanh quản.
Những triệu chứng này thường xuất hiện rõ rệt hơn sau bữa ăn, khi nằm nghỉ hoặc cúi người về phía trước. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu là rất quan trọng để điều trị kịp thời, tránh biến chứng về sau.
Chẩn đoán và phân loại
Bác sĩ sẽ tiến hành khai thác triệu chứng lâm sàng, kết hợp nội soi dạ dày – thực quản để đánh giá tổn thương. Trong một số trường hợp, bệnh nhân được chỉ định đo pH thực quản 24 giờ hoặc đo áp lực cơ vòng để xác định chính xác tình trạng trào ngược.
Về phân loại, trào ngược dạ dày được chia thành hai nhóm chính: trào ngược có tổn thương (viêm thực quản, loét, Barrett thực quản) và trào ngược không ăn mòn, tức là có triệu chứng rõ nhưng không phát hiện tổn thương khi nội soi.
Nếu không được điều trị sớm, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến viêm loét, chít hẹp thực quản hoặc Barrett thực quản – tiền đề của ung thư. Ngoài ra, dịch vị trào ngược thường xuyên lên họng còn gây viêm thanh quản, ho mạn tính, thậm chí hen phế quản do axit kích thích đường hô hấp.
Theo giảng viên của Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, những biến chứng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn. Vì vậy, người bệnh cần được khám và theo dõi định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu tiến triển nặng.
Phương pháp điều trị
Tùy mức độ bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa. Với giai đoạn nhẹ, việc thay đổi lối sống kết hợp thuốc là lựa chọn hàng đầu. Người bệnh nên ăn uống điều độ, hạn chế thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ, không nằm ngay sau bữa ăn và tránh sử dụng chất kích thích.
Thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton (PPI) hoặc thuốc chẹn thụ thể H2 thường được dùng để giảm tiết axit, làm lành tổn thương niêm mạc. Trong trường hợp bệnh nặng hoặc có biến chứng, phẫu thuật nội soi tăng cường cơ vòng thực quản có thể được chỉ định để ngăn trào ngược tái phát.
Phòng ngừa tái phát
Trào ngược dạ dày là bệnh mạn tính dễ tái phát, vì vậy việc duy trì lối sống khoa học đóng vai trò quan trọng. Người bệnh cần ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa ăn, không ăn trước khi ngủ ít nhất 2 giờ và giữ cân nặng hợp lý. Tập luyện thể dục nhẹ nhàng, giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc và tái khám định kỳ cũng là những biện pháp hiệu quả để kiểm soát bệnh lâu dài.
Trào ngược dạ dày không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu chủ quan. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và điều chỉnh lối sống là yếu tố then chốt trong quá trình điều trị.
Với mục tiêu đào tạo nhân lực y tế có kiến thức thực tiễn, Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đã đưa các bệnh lý tiêu hóa – trong đó có trào ngược dạ dày – vào chương trình giảng dạy của ngành Cao đẳng Y sĩ đa khoa, giúp sinh viên hiểu sâu cơ chế bệnh và biết cách tư vấn, chăm sóc bệnh nhân hiệu quả hơn.
