Quy tắc FAST – Dấu hiệu nhận biết đột quỵ nhanh chóng

Trong chăm sóc người bệnh cấp cứu, đặc biệt là các trường hợp đột quỵ, điều dưỡng viên đóng vai trò quan trọng trong việc nhận biết sớm, phản ứng nhanh và phối hợp cấp cứu chính xác. Kiến thức về dấu hiệu FAST – viết tắt của Face (mặt), Arms (tay), Speech (lời nói), Time (thời gian) – là nền tảng giúp điều dưỡng viên xác định nguy cơ đột quỵ và hỗ trợ bác sĩ trong “thời gian vàng” cứu người. Tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, sinh viên ngành Cao đẳng Điều dưỡng được đào tạo chuyên sâu về nhận diện tình huống khẩn cấp, quy trình báo động đột quỵ, kỹ năng sơ cấp cứu và chăm sóc bệnh nhân sau can thiệp.

Phần nội dung sau đây giúp sinh viên và người hành nghề Điều dưỡng hiểu rõ hơn về quy tắc FAST, cách ứng dụng trong thực tế lâm sàng, cũng như các bước xử trí an toàn khi phát hiện dấu hiệu đột quỵ.

Ý nghĩa của FAST trong cấp cứu đột quỵ

FAST là phương pháp sàng lọc đơn giản, được xây dựng để mọi người dễ ghi nhớ và áp dụng khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ. Chỉ cần quan sát nhanh qua các biểu hiện ở khuôn mặt, tay và lời nói, người xung quanh có thể nhận biết sớm tình huống nguy hiểm và gọi cấp cứu kịp thời.

FAST không chỉ là cụm từ viết tắt, mà còn có ý nghĩa là “nhanh chóng” trong tiếng Anh – nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phản ứng tức thời. Việc phổ biến quy tắc này đã giúp hàng triệu người trên thế giới nhận diện và cấp cứu sớm hơn trong các ca đột quỵ.

FAST là “chìa khóa vàng” trong việc phát hiện sớm đột quỵ, giúp người dân bình thường cũng có thể cứu sống người khác chỉ bằng vài bước nhận biết cơ bản.

Giải mã từng chữ cái trong FAST

Hiểu rõ từng dấu hiệu là cách đơn giản nhất để biến kiến thức thành hành động cứu người. FAST không chỉ là một chuỗi chữ cái – mà là kim chỉ nam giúp chúng ta hành động đúng vào thời điểm quyết định.

• F – Face (Mặt): Hãy quan sát kỹ khuôn mặt người nghi ngờ bị đột quỵ. Yêu cầu họ mỉm cười hoặc nói vài từ ngắn. Nếu thấy một bên mặt bị xệ, khó nhúc nhích hoặc nụ cười lệch, đó có thể là dấu hiệu đầu tiên của đột quỵ. Nguyên nhân là do vùng não điều khiển cơ mặt bị tổn thương, khiến cơ bên đối diện yếu hoặc liệt.
• A – Arms (Tay): Đề nghị người đó giơ hai tay lên ngang vai. Nếu một tay yếu hơn, rơi xuống hoặc không thể nâng lên, chứng tỏ bên bán cầu não điều khiển tay đó đang gặp vấn đề. Đây là dấu hiệu quan trọng vì tay yếu thường là triệu chứng rõ ràng, dễ nhận thấy kể cả với người không có chuyên môn y tế.
• S – Speech (Lời nói): Yêu cầu họ lặp lại một câu ngắn, chẳng hạn “Tôi khỏe, tôi ổn”. Nếu người bệnh nói lắp, nói ngọng, phát âm méo hoặc lời nói không rõ nghĩa, rất có thể vùng ngôn ngữ trong não bị ảnh hưởng. Rối loạn lời nói là một trong những triệu chứng điển hình, thường đi kèm méo miệng và yếu tay.
• T – Time (Thời gian): Khi bất kỳ dấu hiệu nào trong ba bước trên xuất hiện, hãy lập tức gọi cấp cứu. Đột quỵ là tình huống mà từng phút đều quý như vàng – càng đưa bệnh nhân đến bệnh viện sớm, khả năng phục hồi càng cao. Nhiều người qua khỏi nhưng phải chịu di chứng nặng nề chỉ vì chậm trễ vài chục phút.

FAST là công cụ cảnh báo đơn giản nhưng có sức mạnh cứu người to lớn. Chỉ cần vài giây quan sát và hành động theo đúng quy tắc, bạn có thể giúp người bị đột quỵ giành lại cơ hội sống và phục hồi chức năng sau này. Ghi nhớ FAST không chỉ để nhận biết, mà còn để trở thành người đầu tiên hành động đúng trong tình huống khẩn cấp – bởi trong đột quỵ, “thời gian chính là sự sống”. Đây cũng là kiến thức quan trọng được giảng dạy tại Cao đẳng Y Sài Gòn, giúp sinh viên nắm vững kỹ năng nhận biết và xử trí ban đầu trong cấp cứu đột quỵ.

Xử trí đúng cách khi phát hiện dấu hiệu FAST

Phát hiện sớm dấu hiệu đột quỵ chỉ là bước đầu tiên, nhưng xử trí đúng cách trong những phút đầu mới là yếu tố quyết định kết quả điều trị. Nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra chỉ vì người thân hoảng loạn, sơ cứu sai cách hoặc chậm gọi cấp cứu. Hiểu rõ quy trình xử trí giúp bạn bình tĩnh, chủ động và cứu người hiệu quả hơn trong tình huống khẩn cấp.

• Gọi cấp cứu ngay lập tức: Khi thấy người có dấu hiệu FAST, hãy gọi ngay số 115 hoặc số cấp cứu y tế địa phương. Không chờ xem các triệu chứng có tự hết hay không. Mỗi phút chậm trễ có thể khiến hàng triệu tế bào não chết đi, làm giảm cơ hội phục hồi vận động và ngôn ngữ.
• Ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng: Thời gian là yếu tố “vàng” trong cấp cứu đột quỵ. Ghi nhớ chính xác thời điểm xuất hiện dấu hiệu đầu tiên giúp bác sĩ xác định xem bệnh nhân có đủ điều kiện để sử dụng thuốc tiêu huyết khối hoặc can thiệp mạch máu sớm.
• Giữ người bệnh ở tư thế an toàn: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng nhẹ, nới lỏng quần áo, không cho ăn uống, không cố gắng di chuyển xa. Nếu bệnh nhân nôn, cần nghiêng đầu sang một bên để tránh sặc. Tuyệt đối không tự ý cho uống thuốc, kể cả thuốc hạ huyết áp hoặc aspirin, khi chưa có chỉ định y tế.
• Chuẩn bị thông tin cho đội cấp cứu: Ghi lại thời gian khởi phát, các triệu chứng quan sát được, tiền sử bệnh (như tăng huyết áp, tiểu đường, tim mạch) và các loại thuốc người bệnh đang dùng. Thông tin này sẽ giúp đội ngũ y tế đưa ra quyết định chính xác và nhanh chóng hơn.

Nhận biết và xử trí đúng khi phát hiện dấu hiệu FAST không chỉ là kỹ năng sống cần thiết với cộng đồng, mà còn là năng lực chuyên môn bắt buộc của người học ngành Điều dưỡng. Việc thành thạo các quy trình cấp cứu, hiểu rõ sinh lý bệnh và phối hợp liên khoa trong chăm sóc bệnh nhân đột quỵ là nền tảng để người điều dưỡng thực hành an toàn, hiệu quả trong môi trường lâm sàng.

Đối với những thí sinh có định hướng theo đuổi lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là muốn phát triển chuyên môn vững chắc về cấp cứu, hồi sức và chăm sóc bệnh nhân đột quỵ, Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn là lựa chọn đáng tin cậy. Tại đây, sinh viên ngành Cao đẳng Điều dưỡng được đào tạo bài bản, thực hành chuyên sâu theo chuẩn năng lực nghề nghiệp, giúp nắm vững các quy tắc nhận diện tình huống khẩn cấp như FAST và tự tin áp dụng vào công tác chăm sóc thực tế.

*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!