• Các vitamin và khoáng chất thiết yếu giúp cơ thể khỏe mạnh

• Các nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp và cách sử dụng an toàn

Dây thần kinh số 1, còn gọi là dây thần kinh khứu giác (Olfactory nerve), là một trong 12 dây thần kinh sọ, chịu trách nhiệm dẫn truyền tín hiệu mùi từ mũi lên não. Nó xuất phát từ các tế bào thụ cảm mùi nằm trong niêm mạc mũi, xuyên qua sàng xương sọ để kết nối với hành khứu và vỏ não khứu giác. Đây là dây thần kinh cảm giác thuần túy, đóng vai trò quan trọng trong nhận biết mùi, kích thích phản xạ và ảnh hưởng tới cảm giác, vị giác, cũng như trí nhớ.

1. Vị trí của dây thần kinh số 1

Dây thần kinh khứu giác nằm trong hốc mũi, tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc khứu giác. Các sợi thần kinh đi qua lỗ sàng của xương sàng để vào não trước, kết nối với hành khứu và vỏ não khứu giác. Vị trí này khiến dây thần kinh số 1 dễ bị tổn thương khi chấn thương sọ, viêm xoang, viêm mũi hoặc phẫu thuật vùng sọ mặt.

2. Chức năng của dây thần kinh số 1

Chức năng chính của dây thần kinh số 1 là dẫn truyền tín hiệu mùi từ mũi lên não, giúp nhận biết hàng nghìn loại mùi khác nhau. Dây thần kinh khứu giác còn tham gia kích thích phản xạ nuốt, tiết nước bọt và cảm giác ngon miệng, ảnh hưởng trực tiếp tới vị giác. Ngoài ra, dây thần kinh này liên quan tới trí nhớ và cảm xúc, vì vùng khứu giác kết nối với hệ limbic trong não, nơi xử lý cảm xúc và ký ức.

3. Vai trò trong cơ thể

Vai trò của dây thần kinh số 1 bao gồm nhận biết mùi, kích thích ăn uống, điều chỉnh phản xạ bảo vệ cơ thể và ảnh hưởng tới cảm xúc, trí nhớ. Khi dây thần kinh khứu giác hoạt động bình thường, người bệnh dễ dàng phân biệt mùi thực phẩm, mùi nguy hiểm như khói, gas hay hóa chất độc hại. Tổn thương dây thần kinh này có thể dẫn đến mất khứu giác (anosmia), giảm vị giác, chán ăn, và giảm chất lượng cuộc sống.

4. Các rối loạn thường gặp

Các rối loạn liên quan đến dây thần kinh số 1 gồm mất khứu giác, giảm khả năng nhận biết mùi, rối loạn vị giác, thường do chấn thương sọ mặt, viêm xoang mãn tính, viêm mũi, tuổi già hoặc nhiễm virus. Triệu chứng này thường xuất hiện âm thầm nhưng ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe, dinh dưỡng và cảm giác thưởng thức ẩm thực.

5. Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán dựa trên khám lâm sàng, kiểm tra khả năng nhận biết mùi và hình ảnh học sọ não. Điều trị tùy nguyên nhân: vật lý trị liệu khứu giác, thuốc chống viêm, phẫu thuật nếu có u hoặc tổn thương cơ học. Can thiệp sớm giúp phục hồi nhận biết mùi, cải thiện vị giác và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trong đào tạo y khoa, sinh viên tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn được học về cấu trúc, chức năng và rối loạn dây thần kinh số 1, cách chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp. Ngành Cao đẳng Điều Dưỡng trang bị kỹ năng chăm sóc bệnh nhân rối loạn khứu giác, hướng dẫn phục hồi cảm giác mùi, theo dõi triệu chứng và hỗ trợ ăn uống, đảm bảo sức khỏe tổng thể.

Hiểu rõ dây thần kinh số 1, chức năng và vai trò của nó giúp phòng ngừa rối loạn khứu giác, duy trì vị giác, bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.