Nhận diện ban sởi ở trẻ em và hướng dẫn chăm sóc đúng cách

Bài viết dưới đây chuyên gia y khoa Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, mức độ nguy hiểm cũng như cách chăm sóc đúng cách khi trẻ bị sởi.

Dấu hiệu và nguyên nhân gây ban sởi ở trẻ

Việc hiểu rõ quá trình tiến triển của bệnh sởi cũng như nguyên nhân lây nhiễm sẽ giúp cha mẹ phát hiện sớm và có hướng xử lý đúng đắn, hạn chế nguy cơ biến chứng nặng ở trẻ.

Các giai đoạn phát triển của bệnh sởi:

• Giai đoạn ủ bệnh (10–14 ngày): Trẻ không có biểu hiện rõ ràng, vẫn sinh hoạt bình thường nhưng virus đã bắt đầu phát triển trong cơ thể.
• Giai đoạn khởi phát (2–4 ngày): Trẻ có dấu hiệu sốt cao >39°C, ho khan, sổ mũi, mắt đỏ, chảy nước mắt và có thể xuất hiện nốt Koplik (nốt trắng nhỏ trong miệng).
• Giai đoạn toàn phát (2–5 ngày): Ban sởi bắt đầu nổi từ sau tai, lan dần ra mặt, thân mình, tay chân theo trình tự. Ban có màu hồng nhạt, không ngứa, sau đó khô lại và bong vảy. Trẻ tiếp tục sốt cao, ho kéo dài.
• Giai đoạn hồi phục: Ban bay dần theo đúng trình tự ban đầu, để lại vết thâm trên da. Trẻ đỡ sốt, ăn uống tốt hơn nhưng vẫn cần theo dõi và chăm sóc cẩn thận để tránh biến chứng như bội nhiễm.

Tác nhân chính là virus sởi thuộc họ Paramyxoviridae, có khả năng lây lan rất mạnh, nhất là ở môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học. Virus lây qua:

• Giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện.
• Tiếp xúc với đồ vật, bề mặt chứa virus rồi chạm vào mắt, mũi, miệng.
• Không khí có chứa virus, có thể tồn tại vài giờ sau khi người bệnh rời đi.

nắm rõ từng giai đoạn và nguyên nhân lây lan của ban sởi sẽ giúp cha mẹ chủ động trong việc nhận biết bệnh, từ đó có biện pháp cách ly, chăm sóc và điều trị hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm ở trẻ.

Vì sao bệnh sởi nguy hiểm?

Không chỉ là một bệnh truyền nhiễm thông thường, sởi có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu trẻ chưa được tiêm phòng đầy đủ hoặc chăm sóc không đúng cách.

Trẻ chưa tiêm vắc xin sởi hoặc tiêm chưa đủ liều là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Khi virus sởi tấn công, đặc biệt trong môi trường tập thể như trường học, nhà trẻ, tốc độ lây lan rất nhanh. Điều đáng lo ngại là nếu không được điều trị và theo dõi đúng cách, bệnh sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Viêm phổi: Là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ mắc sởi, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.
• Viêm tai giữa: Gây đau tai, sốt cao, và có thể ảnh hưởng đến thính lực lâu dài.
• Tiêu chảy cấp: Làm trẻ mất nước nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
• Viêm não: Mặc dù hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn hoặc dẫn đến tử vong.
• Suy giảm miễn dịch tạm thời: Sau khi khỏi sởi, hệ miễn dịch của trẻ có thể bị suy yếu trong nhiều tuần, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác như viêm phế quản, viêm kết mạc, tiêu chảy...

Bệnh sởi không chỉ gây khó chịu trước mắt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Việc tiêm phòng đầy đủ và chăm sóc đúng cách chính là “lá chắn” hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi những nguy cơ này.

Phân biệt ban sởi và sốt phát ban

Nhiều cha mẹ thường nhầm lẫn giữa ban sởi và sốt phát ban vì cả hai đều gây nổi mẩn đỏ trên da trẻ. Tuy nhiên, hai tình trạng này có điểm khác biệt rõ rệt nếu quan sát kỹ thời điểm xuất hiện ban, triệu chứng đi kèm và trình tự nổi ban.

Với ban sởi, trẻ thường vẫn còn sốt cao khi bắt đầu nổi ban. Ban sởi mọc theo trình tự từ sau tai, lan dần ra mặt, cổ, ngực, bụng rồi đến tay và chân. Ban có đặc điểm hơi gồ nhẹ trên da, có thể gây ngứa và sau khi lặn thường để lại các vết thâm. Kèm theo đó, trẻ có nhiều triệu chứng rõ rệt như ho, sổ mũi, mắt đỏ hoặc chảy nước mắt.

Ngược lại, sốt phát ban thường xuất hiện sau khi trẻ đã hạ sốt, ban nổi đồng loạt khắp cơ thể chứ không theo trình tự như ban sởi. Ban có màu hồng nhạt, mịn, không gây ngứa và cũng không để lại vết thâm sau khi lặn. Trẻ bị sốt phát ban thường không có triệu chứng đi kèm rõ ràng như ho hay chảy mũi.

Việc phân biệt chính xác ban sởi và sốt phát ban giúp cha mẹ tránh hoang mang và có hướng xử lý phù hợp. Nếu nghi ngờ con mắc sởi, cha mẹ nên theo dõi sát và đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Nguyên nhân và giải pháp điều trị viêm nang lông hiệu quả

Chăm sóc trẻ bị sởi tại nhà đúng cách giúp giảm nguy cơ biến chứng

Sởi có thể được điều trị tại nhà nếu không có biến chứng, nhưng việc chăm sóc đúng cách là yếu tố then chốt giúp trẻ phục hồi nhanh và hạn chế lây lan.

Cách ly và theo dõi: Cần cách ly trẻ ngay khi nghi ngờ mắc sởi, tránh tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ chưa tiêm vắc xin. Theo dõi diễn tiến sốt và ban hàng ngày.

Hạ sốt và vệ sinh:

• Dùng paracetamol đúng liều theo chỉ dẫn.
• Chườm ấm, mặc quần áo thoáng mát.
• Tắm nước ấm trong phòng kín; vệ sinh mũi, mắt bằng nước muối sinh lý.

Bổ sung dinh dưỡng:

• Cho trẻ uống nhiều nước, oresol hoặc nước trái cây.
• Tăng cường bú mẹ hoặc ăn cháo, súp, thức ăn mềm, dễ tiêu.

Lưu ý tránh sai lầm:

• Không tự ý dùng kháng sinh hoặc bôi thuốc dân gian.
• Không bỏ qua các dấu hiệu bất thường như: sốt kéo dài, thở nhanh, lừ đừ, co giật, tiêu chảy nặng...

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa lưu ý, sởi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu cha mẹ trang bị đầy đủ kiến thức về dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân lây lan, cách phân biệt với các bệnh lý tương tự và phương pháp chăm sóc đúng cách tại nhà. Chủ động tiêm phòng đầy đủ và theo dõi sát tình trạng sức khỏe của trẻ chính là chìa khóa bảo vệ con khỏi những biến chứng đáng tiếc do sởi gây ra.