Vai trò và quy trình thực hiện xét nghiệm nước tiểu

Cùng bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu chi tiết về xét nghiệm nước tiểu và quy trình thực hiện dưới đây.

Xét nghiệm nước tiểu: Khi nào cần thực hiện?

Xét nghiệm nước tiểu có thể được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Khám sức khỏe định kỳ: Để kiểm tra sức khỏe tổng quát và phát hiện sớm các bệnh lý.
• Triệu chứng bất thường: Khi có các dấu hiệu như đau bụng dưới, tiểu buốt, nước tiểu có màu sắc bất thường, v.v.
• Theo dõi bệnh lý: Dành cho bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường, bệnh thận, v.v., nhằm theo dõi tiến trình điều trị và phát hiện biến chứng sớm.
• Thử thai: Đo nồng độ hormone hCG để xác định mang thai.
• Sàng lọc chất gây nghiện.
• Chẩn đoán nhiễm trùng đường tiểu: Tìm kiếm sự hiện diện của các yếu tố liên quan như leukocyte esterase, nitrit, v.v.
• Kiểm tra trước phẫu thuật: Đánh giá nguy cơ rối loạn đông máu hoặc các biến chứng khác.

Vì sao cần làm xét nghiệm nước tiểu?

Xét nghiệm nước tiểu là phương pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao trong việc chẩn đoán và theo dõi sức khỏe:

Phát hiện sớm bệnh tiềm ẩn

Xét nghiệm nước tiểu có thể phát hiện nhiều bệnh lý ngay cả khi chúng chưa biểu hiện rõ rệt. Các thành phần trong nước tiểu như protein, glucose, hồng cầu, bạch cầu, và vi khuẩn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý như:

• Bệnh thận: Protein trong nước tiểu có thể báo hiệu tổn thương thận, nước tiểu có máu thường liên quan đến bệnh thận hoặc nhiễm trùng.
• Bệnh tiểu đường: Glucose trong nước tiểu chỉ ra cơ thể không kiểm soát được lượng đường trong máu, có thể là dấu hiệu của tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.
• Nhiễm trùng đường tiểu: Vi khuẩn và bạch cầu có thể được phát hiện trong nước tiểu.

Đánh giá hiệu quả điều trị

Xét nghiệm nước tiểu giúp bác sĩ theo dõi hiệu quả điều trị trong các bệnh lý như tiểu đường, bệnh thận, nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Bệnh tiểu đường: Bằng cách kiểm tra nồng độ glucose, bác sĩ có thể đánh giá hiệu quả của chế độ ăn uống hoặc phương pháp điều trị.
• Nhiễm trùng đường tiểu: Sau khi điều trị bằng kháng sinh, xét nghiệm nước tiểu giúp xác định liệu nhiễm trùng đã được kiểm soát hay chưa.

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Đây là xét nghiệm thường quy trong các buổi kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ cao mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, bệnh thận, và bệnh đường tiết niệu. Qua đó, các thay đổi trong nước tiểu có thể được phát hiện sớm để có biện pháp điều trị kịp thời.

Hỗ trợ chẩn đoán bệnh truyền nhiễm

Xét nghiệm nước tiểu còn có thể giúp chẩn đoán một số bệnh truyền nhiễm như bệnh lậu hoặc bệnh Chlamydia, do vi khuẩn gây bệnh có thể xuất hiện trong nước tiểu, hỗ trợ bác sĩ trong việc điều trị ngay cả khi chưa có triệu chứng.

Xác định nguyên nhân của các triệu chứng lâm sàng

Với các triệu chứng như đau bụng dưới, tiểu buốt, tiểu rắt, hoặc nước tiểu có màu sắc bất thường, xét nghiệm nước tiểu có thể giúp tìm ra nguyên nhân:

• Tiểu buốt kèm đau bụng dưới: Thường liên quan đến nhiễm trùng đường tiểu hoặc sỏi thận. Xét nghiệm sẽ giúp xác định sự hiện diện của vi khuẩn hoặc máu trong nước tiểu.
• Nước tiểu đục hoặc có màu lạ: Có thể là dấu hiệu nhiễm trùng hoặc có hồng cầu trong nước tiểu, cần xác định nguyên nhân để điều trị.

Hỗ trợ kiểm tra sức khỏe thai kỳ

Trong suốt thai kỳ, xét nghiệm nước tiểu rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của mẹ và thai nhi:

• Phát hiện tiền sản giật: Protein trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của tiền sản giật, một biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ.
• Theo dõi nhiễm trùng đường tiết niệu: Phụ nữ mang thai dễ mắc nhiễm trùng đường tiểu hơn, việc phát hiện sớm và điều trị sẽ giúp tránh biến chứng.

Xem thêm: Dấu hiệu quan trọng giúp nhận biết sớm ung thư thực quản

Quy trình lấy mẫu xét nghiệm nước tiểu

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa chia sẻ xét nghiệm nước tiểu thường được thực hiện qua hai phương pháp lấy mẫu chính.

Lấy nước tiểu giữa và đầu dòng:

• Lấy nước tiểu đầu dòng: Áp dụng khi nghi ngờ nhiễm khuẩn niệu đạo. Người bệnh đi tiểu và lấy một lượng nước tiểu đầu dòng (khoảng 30 - 60ml), bỏ qua phần nước tiểu giữa dòng và cuối dòng.
• Lấy nước tiểu giữa dòng: Phương pháp phổ biến nhất, áp dụng cho hầu hết các xét nghiệm. Người bệnh chỉ cần lấy nước tiểu giữa dòng, bỏ qua phần đầu và cuối dòng.

Lấy nước tiểu sau 24 giờ: Đây là phương pháp dùng để xét nghiệm các vấn đề về thận như hàm lượng protein, creatinin, khoáng chất, giúp kết quả chẩn đoán chính xác hơn. Mẫu nước tiểu được thu thập suốt 24 giờ và sau đó mang đến cơ sở xét nghiệm.

Quy trình thực hiện:

• Cơ sở y tế cung cấp thùng chứa nước tiểu.
• Người bệnh bỏ qua lần tiểu buổi sáng ngay khi thức dậy.
• Thu thập toàn bộ nước tiểu trong 24 giờ vào thùng chứa.
• Gửi mẫu đến cơ sở xét nghiệm.

Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, người bệnh cần thực hiện đúng các hướng dẫn khi lấy mẫu nước tiểu và trao đổi với bác sĩ về bất kỳ vấn đề gì liên quan đến kết quả xét nghiệm.