Vai trò cấu trúc và các bệnh lý liên quan đến hệ bạch huyết

Bài viết này bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ cung cấp thông tin về cấu trúc, vai trò của hệ bạch huyết, cũng như các bệnh lý có thể gặp phải khi hệ thống này bị rối loạn.

Hệ bạch huyết là gì?

Hệ bạch huyết là một mạng lưới gồm các mạch bạch huyết, hạch bạch huyết và các cơ quan lympho, với chức năng chính là vận chuyển dịch bạch huyết và bảo vệ cơ thể khỏi các yếu tố gây hại như vi khuẩn, virus và tế bào ung thư. Hệ bạch huyết hoạt động song song với hệ tuần hoàn máu, tuy nhiên, thay vì vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng, nó chuyên chở các tế bào miễn dịch và chất thải của cơ thể. Dịch bạch huyết là một chất lỏng trong suốt chứa tế bào bạch cầu (tế bào miễn dịch) và các protein giúp cơ thể loại bỏ độc tố và ngăn ngừa nhiễm trùng.

Cấu trúc của hệ bạch huyết

Hệ bạch huyết gồm ba thành phần chính: mạch bạch huyết, hạch bạch huyết và các cơ quan lympho. Dưới đây là mô tả chi tiết về các thành phần này:

• Mạch bạch huyết: Mạch bạch huyết là các ống mảnh, không có tế bào máu đỏ, với chức năng vận chuyển dịch bạch huyết từ các mô về tim. Chúng bắt đầu từ các mao mạch ngoại vi, thu thập dịch từ các mô và chuyển đến các hạch bạch huyết. Cấu tạo của chúng bao gồm lớp mô cơ và tế bào nội mô giúp đẩy dịch bạch huyết về phía tim.
• Hạch bạch huyết: Hạch bạch huyết là những cấu trúc nhỏ, hình hạt đậu, nằm dọc theo các mạch bạch huyết. Vai trò chính của hạch bạch huyết là lọc vi khuẩn, virus và các chất độc hại trong dịch bạch huyết. Các hạch này chứa các tế bào miễn dịch như lympho và đại thực bào, có chức năng tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Các hạch lớn nhất trong cơ thể bao gồm những hạch ở cổ, nách, bẹn và dưới hàm.
• Các cơ quan lympho: Các cơ quan lympho như lách, tuyến ức và tủy xương có chức năng sản xuất và lưu trữ các tế bào miễn dịch. Lách giúp lọc máu và tiêu diệt các tế bào nhiễm trùng, trong khi tuyến ức là nơi trưởng thành của tế bào T, một loại tế bào miễn dịch quan trọng. Tủy xương là nơi sản xuất hầu hết các tế bào máu và tế bào bạch cầu.

Vai trò của hệ bạch huyết trong cơ thể

Hệ bạch huyết thực hiện nhiều chức năng quan trọng để duy trì sức khỏe cơ thể, bao gồm:

• Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng: Hệ bạch huyết là một phần thiết yếu của hệ miễn dịch. Khi có vi khuẩn, virus hoặc các tác nhân gây bệnh xâm nhập, các tế bào miễn dịch trong hệ bạch huyết sẽ phát hiện và tiêu diệt chúng. Các tế bào bạch cầu trong hạch bạch huyết sản xuất kháng thể và các chất hóa học giúp tiêu diệt các mầm bệnh.
• Duy trì sự cân bằng dịch thể: Hệ bạch huyết giúp duy trì cân bằng chất lỏng trong cơ thể bằng cách thu thập dịch dư thừa từ các mô và đưa về hệ tuần hoàn, ngăn ngừa tình trạng phù nề khi chất lỏng tích tụ trong mô.
• Tham gia vào quá trình tiêu hóa: Mạch bạch huyết còn giúp vận chuyển các dưỡng chất hấp thụ từ ruột, đặc biệt là các axit béo và vitamin tan trong dầu (vitamin A, D, E, K) đến các cơ quan khác trong cơ thể, góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình tiêu hóa và hấp thụ.
• Tạo và lưu trữ tế bào miễn dịch: Hệ bạch huyết là nơi sản xuất và lưu trữ các tế bào miễn dịch như lympho và đại thực bào, giúp phát hiện và tiêu diệt các mầm bệnh, bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và ung thư.

Các bệnh lý liên quan đến hệ bạch huyết

Khi hệ bạch huyết gặp vấn đề, có thể dẫn đến một số bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp:

• Viêm hạch bạch huyết: Viêm hạch bạch huyết là tình trạng viêm của các hạch do nhiễm trùng hoặc phản ứng miễn dịch. Khi hạch bạch huyết bị viêm, chúng có thể sưng và đau. Đây là dấu hiệu của nhiễm trùng trong cơ thể, chẳng hạn như viêm họng, viêm tai giữa, hoặc nhiễm trùng da.
• Suy giảm miễn dịch: Suy giảm miễn dịch xảy ra khi hệ bạch huyết không thể sản xuất đủ tế bào miễn dịch để bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh. Điều này có thể do di truyền (như hội chứng Wiskott-Aldrich) hoặc do các bệnh lý như HIV/AIDS. Khi hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể dễ bị nhiễm trùng và các bệnh nguy hiểm.
• Ung thư hệ bạch huyết: Hệ bạch huyết có thể bị ung thư, chẳng hạn như lymphoma (ung thư hạch) hoặc leukemia (ung thư tủy xương). Các bệnh ung thư này ảnh hưởng đến các tế bào miễn dịch trong hạch bạch huyết hoặc tủy xương, gây ra sự phát triển bất thường của tế bào và làm suy yếu hệ miễn dịch. Lymphoma có hai loại chính: Hodgkin lymphoma và non-Hodgkin lymphoma. Leukemia ảnh hưởng đến các tế bào bạch cầu.
• Lymphoedema (phù bạch huyết): Lymphoedema là tình trạng tắc nghẽn mạch bạch huyết, khiến dịch bạch huyết không thể lưu thông đúng cách, dẫn đến sự tích tụ dịch và gây phù nề. Đây thường gặp ở những người đã bị phẫu thuật hoặc tổn thương hạch bạch huyết, ví dụ như sau phẫu thuật ung thư vú.

Xem thêm: Các triệu chứng viêm loét dạ dày cần lưu ý

Điều trị và phòng ngừa các bệnh lý hệ bạch huyết

Việc điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ bạch huyết phụ thuộc vào loại bệnh và nguyên nhân gây bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Kháng sinh để điều trị nhiễm trùng.
• Hóa trị hoặc xạ trị để điều trị ung thư hệ bạch huyết.
• Phẫu thuật để loại bỏ hạch bạch huyết bị ung thư hoặc tắc nghẽn.
• Thuốc điều trị suy giảm miễn dịch giúp cải thiện khả năng bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh.

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa cho biết, hệ bạch huyết đóng một vai trò thiết yếu trong hệ miễn dịch và sức khỏe toàn diện của cơ thể. Những vấn đề liên quan đến hệ bạch huyết có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, vì vậy việc phát hiện và điều trị kịp thời là cực kỳ quan trọng. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng bất thường, hãy đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.